Komunikaty

Mazowsze na weekend za miastem: blisko, tanio i ciekawie!

AKTUALNOŚCI SAMORZĄDOWE - BIULETYN SAMORZĄDOWCA - 4 / 2024

Jeśli szukasz pomysłu na ciekawy weekend, a jednocześnie nie chcesz zbytnio uszczuplać portfela, z pomocą przychodzi seria nowych, darmowych przewodników turystycznych po Mazowszu. Dowiesz się z nich, jak zaplanować krótką wycieczkę za miasto, aby poza największymi atrakcjami regionu, odkryć także miejsca mniej oczywiste, a nawet zaskakujące.

O tym, że Mazowsze jest wielobarwne i niezwykle zróżnicowane, że warto tu odpoczywać i spędzać swój wolny czas, przekonamy się opuszczając stolicę choćby na jednodniową wycieczkę. Przemierzając mazowieckie miasta, miasteczka i wioski, pośród współczesnej zabudowy z łatwością dostrzeżemy ślady historii z licznymi zabytkami i zaskakującymi muzeami. Odnajdziemy tu zarówno średniowieczne zamki, nowocześnie zaaranżowane obiekty poindustrialne, a także sielskie skanseny pozwalające odpocząć od miejskiego zgiełku. Ale to nie wszystko! Na terenie województwa mazowieckiego mamy do dyspozycji zaskakujące szlaki przyrodnicze, które możemy przemierzać pieszo, na rowerze, a nawet konno. Na łonie natury łatwiej również znosić letnie upały – wytchnienie zapewnią nam mazowieckie lasy oraz rzeki i jeziora z dynamicznie rozwijającą się infrastrukturą plażową.

Z HISTORIĄ W TLE

Historia dynamicznego rozwoju regionu sięga czasów średniowiecza, kiedy Mazowsze było autonomicznym księstwem, dowodzonym przez dynastię Książąt Mazowieckich. Budynki, które powstawały w tym okresie na Mazowszu, były na tyle charakterystyczne i unikatowe w skali europejskiej, że styl architektoniczny, w którym je wznoszono, nazwano mazowieckim gotykiem. Wiele z nich – zarówno świeckich, jak również sakralnych – możemy podziwiać do dziś. Co więcej, prowadzone od lat prace konserwatorskie sprawiają, że obecnie są to nowocześnie zaaranżowane kompleksy muzealno-rekreacyjne, w których oprócz zadumy nad historią możemy także odpocząć, a nawet trafić na jedno z licznych wydarzeń kulturalno-rozrywkowych.
Najbardziej spektakularnymi budowlami z tego okresu są oczywiście zamki. Jeden z bardziej monumentalnych położony jest jedyne 100 km na północ od Warszawy. To Zamek Książąt Mazowieckich w Ciechanowie, którego baszty od ponad 600 lat niezmiennie górują nad miastem, przypominając o wielopokoleniowej historii regionu. Warto dodać, że jest to jeden z najlepiej zachowanych tego typu obiektów i jednocześnie jeden z wielu punktów, tworzących obfitujący w niespodzianki Szlak Książąt Mazowieckich.

LIW, LIWIEC I KAJAKI

Trzymając się Szlaku Książąt Mazowieckich, poza spektakularnym zamkiem w Ciechanowie, warto także odwiedzić Płock, Czerwińsk, Czersk, Gostynin czy Liw. W ostatnim z wymienionych, niewielkim miasteczku oddalonym o około 80 km na wschód od Warszawy, warty uwagi jest zamek pochodzący z XV w. Jest to najmniejszy ze zlokalizowanych w naszym regionie obiektów tego typu, wybudowanych w czasach panowania Książąt Mazowieckich. To jednak nie wszystko, czym zachęca do odwiedzin Liw. Miasteczko położone jest bowiem nad jedną z najbardziej urokliwych rzek, znajdujących się na terenie województwa mazowieckiego – Liwcem. Jej niskie brzegi z kameralnymi plażami, piaszczyste dno i płytkie koryto stanowią doskonałą bazę wypadową dla rodzin z dziećmi, chcących odpocząć nad wodą, a spokojny nurt stwarza idealne warunki dla każdego, kto chciałby spróbować przygody z kajakami.

PUSZCZA PO SĄSIEDZKU

Pozostając w tematyce spędzania czasu na łonie natury, nie sposób pominąć mazowieckich lasów i puszczy – w tym jedynej w swoim rodzaju Puszczy Kampinoskiej. Jest to miejsce unikalne, nie tylko ze względu na bogactwo fauny i flory, lecz także ze względu na bliskie sąsiedztwo stolicy naszego kraju. Jako że jest to jeden z najcenniejszych przyrodniczo obszarów Polski, można tu się spotkać oko w oko m.in. z łosiem.
Poza walorami przyrodniczymi, które można podziwiać, przemierzając setki kilometrów pieszych i rowerowych szlaków turystycznych (w tym ścieżek dydaktycznych i tematycznych), na odwiedzających puszczę, a także w jej okolicach czeka wiele atrakcji innego typu. Jedną z bardziej osobliwych jest Szlak Kampinoskich Mennonitów (czyli Olędrów – stanowiących odrębną grupę etniczno-kulturową dawnych mieszkańców tych terenów). Przy okazji warto również odwiedzić dworek w Żelazowej Woli, w którym urodził się Fryderyk Chopin, intrygujący kościół obronny w Brochowie, park rozrywki w Julinku czy Muzeum Kolei Wąskotorowej w Sochaczewie, które wiosną i latem organizuje wycieczki zabytkową wąskotorówką (konieczna wcześniejsza rezerwacja biletów).

GDZIE DOSTAĆ PRZEWODNIKI?

To oczywiście jedynie kilka z licznych atrakcji Mazowsza. Znacznie więcej szczegółowo opisanych tras, miejsc i ciekawostek można poznać dzięki nowym przewodnikom wydanym w tym roku przez Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego. W skład serii wchodzą trzy pozycje: „25 mikrowypraw po Mazowszu”, „Mazowsze nad wodą” i „Z rodziną przez Mazowsze”.
Przewodniki w formie książkowej można dostać m.in. w punktach informacji turystycznej, wymienionych na stronie internetowej Mazowieckiej Regionalnej Organizacji Turystycznej. Można je również pobrać w formie cyfrowej ze strony internetowej https://mazowsze.travel/, gdzie oprócz wersji polskiej, dostępne są również w przekładzie na język angielski.

NAJLEPSZE WYCIECZKI WEDŁUG AUTORÓW PRZEWODNIKÓW

Magdalena Budkiewicz-Suchecka, współautorka przewodnika „Z rodziną przez Mazowsze”, szczególnie poleca wizytę w Stacji Muzeum w Sochaczewie (gdzie można zobaczyć zabytkowe lokomotywy), położone na nadwiślańskiej skarpie zoo w Płocku (w którym można zobaczyć ponad 600 gatunków zwierząt i które oferuje wiele wspaniałych atrakcji dla najmłodszych, m.in. placów zabaw i parków linowych) oraz Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku (miejsce łączące historię, przyrodę i sztukę). Ciekawe jest zwłaszcza to ostatnie miejsce, bo jak podkreśla M. Budkiewicz-Suchecka: To jest sztuka przez wielkie „S”, połączona z kulturą i architekturą. Rodziny z dziećmi uczą się obcować ze sztuką, która jest na wyciągnięcie ręki.
Zdaniem Grzegorza Huberta Gereka, współautora przewodników „25 mikrowypraw po Mazowszu” i „Mazowsze nad wodą”, najciekawsze wycieczki regionu to: 1. Nadbużańska Kraina Spokoju, gdzie można znaleźć nie tylko ciekawe atrakcje, jak np. kapliczkę św. Jana Nepomucena spod Sadownego, zwaną również Wędrującym Janem, ale przede wszystkim można zaznać błogiego spokoju i odetchnąć od wielkomiejskiego zgiełku; 2. Od ławeczki Himilsbacha do ławeczki w Wilkowyjach – czyli mikrowyprawa po Mazowszu przeznaczona zarówno dla miłośników historii (w tym Jana Himilsbacha – polskiego aktora, pisarza i scenarzysty), jak również dla fanów kultowego serialu „Ranczo”; 3. Wyprawa na Ptaki – czyli relaks na świeżym powietrzu połączony z możliwością obserwacji ptasiego życia.

SPIS TREŚCI

Finansowanie, innowacje i przyszłość samorządów na 4. Forum Miasteczek Polskich

AKTUALNOŚCI SAMORZĄDOWE - BIULETYN SAMORZĄDOWCA - 4 / 2024

Rozmawiamy z Grzegorzem Cichym, prezesem Unii Miasteczek Polskich, burmistrzem Gminy i Miasta Proszowice i współorganizatorem 4 Forum Miasteczek Polskich.

Dlaczego warto wziąć udział w 4. Forum Miasteczek Polskich?

Rosnąca z roku na rok liczba uczestników świadczy o ważnej roli, jaką to wydarzenie stanowi dla samorządowców, zwłaszcza burmistrzów, wójtów, skarbników czy radnych. Naszymi atutami jest możliwość wymiany doświadczeń z prawie 300 samorządowymi liderami. Forum to czas dwóch dni dyskusji na najbardziej aktualne tematy oraz pokazania praktycznych i sprawdzonych rozwiązań dla JST. Bierze w nim udział blisko 100 ekspertów – decydentów politycznych i przedstawicieli świata biznesu i nauki. W czasie Forum prezentowane są nowe perspektywy i produkty oferowane przez ponad 25 partnerów biznesowych. Wyzwania, przed którymi stoją samorządy, będą omawiane podczas 3 sesji plenarnych oraz 20 paneli tematycznych. Jest to ważne wydarzenie dla naszego środowiska.

Czym 4. Forum będzie się różnić od wcześniejszych edycji?

Przede wszystkim jesteśmy po serii trzech kampanii wyborczych, wyborach parlamentarnych, wyborach samorządowych i euro parlamentarnych. Od grudnia w Polsce jest nowy koalicyjny rząd, duże zmiany nastąpiły w wielu instytucjach na poziomie krajowym. Jednak w związku z uczestnictwem wielu ministrów czy parlamentarzystów w kolejnych wyborach, zarówno samorządowych, jak i tych do Parlamentu Europejskiego, tak naprawdę to właśnie teraz nowe kierownictwa ministerstw przedstawiają propozycje dla samorządów.

Jaki wpływ te wybory wywarły na tematykę Forum?

Jesteśmy po wyjątkowo długiej, trwającej ponad 5 i pół roku, kadencji samorządu. Niezmiernie istotną sprawą jest wymiana ok. 40% włodarzy gmin po kwietniowych wyborach. Na pewno zobaczymy wiele nowych twarzy na Forum.
Po kwietniowych wyborach we wrześniu będziemy wspólnie rzeczowo dyskutować o najbardziej aktualnych wyzwaniach polskich małych i średnich miejscowości. Kluczowym tematem, w momencie przygotowywania budżetów gmin i WPF na 2025 rok, będą nowe propozycje Ministerstwa Finansów, które są rewolucją w ustalaniu dochodów samorządów. To, na jaki poziom dochodów liczyć i jak projektować wydatki, będzie główną problematyką 4. FMP. Liczymy, że rozpoczniemy Forum od konsultacji z autorami projektu ustawy, zaproponowanego przez MF, który ma zmienić sposób finansowania jednostek samorządu terytorialnego (JST). Propozycja ministerstwa zakłada zmianę podstawy naliczania dochodów samorządów z tytułu udziału w podatku PIT i CIT z podatku należnego na dochody podatników. Regulacja proponuje także zwiększenie bazy naliczania dochodów JST z tytułu udziału w podatku PIT i CIT o kwoty dochodów z podatku zryczałtowanego od przychodów ewidencjonowanych. W ten sposób projektowane w ustawie zmiany zmniejszą wpływ zmian podatkowych na dochody samorządów.
Finansów dotyczyć będą również problemy kosztów i zużycie przez JST energii, także szansa pozyskania kolejnych dotacji z nowej perspektywy funduszy UE i KPO.
W tematyce Forum znajdą się również: e-mobilność, systemy zarządzania ruchem, gospodarowanie odpadami, wyludnianie się małych (i nie tylko) miast, przyszłość młodzieży w miasteczkach, cyberbezpieczeństwo samorządów, obrona cywilna, planowanie przestrzenne, wykluczenie transportowe w małych i średnich miejscowościach, przyszłość budownictwa mieszkaniowego.

Pierwsze posiedzenie Sejmu po przerwie wakacyjnej jest planowane na dni 11-13 września 2024 r., czyli dokładnie w czasie Forum.

Tak, w tym czasie będą trwały obrady Sejmu, mamy jednak nadzieję, że ministrowie i parlamentarzyści znajdą czas i wezmą udział w Forum. Z ulicy Wiejskiej do Novotelu nie jest daleko i liczymy na ich aktywną obecność. Z tego też powodu miejscem Forum jest ścisłe centrum Warszawy.

Jakie wyzwania stoją dzisiaj przed samorządem w Polsce? Które zjawiska i problemy są najbardziej dotkliwe?

Jest ich wiele, ale hasłowo wymienię kilka najistotniejszych. Po pierwsze pieniądze: kluczową dla finansów samorządowych jest nowa ustawa o dochodach JST, niedofinansowanie oświaty gminnej czy powiatowych szpitali oraz zapewnienie finasowania realizacji zadań zleconych. Po drugie sprawy społeczne: starzenie się społeczeństw, niż demograficzny oraz metropolizacja i depopulacja. Po trzecie sprawy gospodarki lokalnej: atrakcyjne miejsca pracy, rozwój infrastruktury drogowej, sanitarnej i wodociągowej, konieczność dekoncentracji i decentralizacji, rozwój gminy, miasta, powiatu czy regionu w trudnej sytuacji budżetowej.

Samorząd w Polsce to 16 województw, 314 powiatów i 2 477 gmin (302 miejskich w tym 66 miast na prawach powiatu, 711 miejsko-wiejskich oraz 1 464 wiejskich). Jak sobie radzą małe miasta, miasta powiatowe? Jaki jest ich sposób na sukces, jakie perspektywy?

Z 1013 miast w Polsce 895 ma poniżej 50 tysięcy mieszkańców. Jest to bardzo duża grupa samorządów, w zdecydowanej większości dobrze i mądrze zarządzanych. Jeśli chodzi o wizję to powiem bardzo prognostycznie. Oprócz bieżących problemów dla naszych samorządów w trzeciej dekadzie XXI wieku wyzwaniem jest nie tylko konkurowanie z podobnymi samorządami w ramach nieustającego tzw. turnieju miast, nie tylko osiągnięcie mocnej pozycji w powiecie, województwie czy Polsce. Dzisiaj to jest za mało. Jesteśmy w Unii Europejskiej, w strefie Schengen, staliśmy się globalną wioską, działalność samorządów to nie jest już tylko sprawa lokalna czy regionalna. Żeby gminy, miasteczka się rozwijały, trzeba patrzeć na trendy światowe, trzeba wyjść za granicę gminy, powiatu, regionu czy Polski. Dam przykład: sto lat temu słynny czeski producent obuwia Tomasz Bata (w latach 20. XX wieku) wysłał dwóch pracowników do gorącej Afryki. Mieli sprawdzić, niezależnie jeden od drugiego, jakie szanse stwarza tamtejszy rynek. Po kilku dniach jeden z nich przysłał depeszę: „szefie, jest beznadziejnie, tu nikt nie chodzi w butach!”. Drugi odpowiedział: „ten rynek jest kapitalny, tu jeszcze nikt nie chodzi w butach!”.
To jest inspiracja dla włodarzy gmin i innych JST! Polskie samorządy powinny aktywnie korzystać ze wszelkich innowacji, śmiało przekraczać granicę i pokonywać ograniczenia. Wójt, burmistrz, starosta czy marszałek nie może dzisiaj ograniczać się tylko do wdrożenia i adaptacji rozwiązań gdzieś wymyślonych do urzędu gminy, miasta czy starostwa. Konieczny jest progres, bo kto się nie rozwija ten się będzie zwijał.

Za rok będzie 35 lat funkcjonowania odrodzonego polskiego samorządu terytorialnego. Powszechnie uważa się, że reforma samorządowa w Polsce jest bardzo udana.

Mamy w kraju wiele dynamicznych samorządów, które są liderami postępu i rozwoju. Są też jednak takie, gdzie wdrażanie nowych rozwiązań, a nawet stosowanie nowych przepisów prawa jest powolne. Powodem są ograniczenia: personalne (trudno o kadry, rynek komercyjny oferuje lepsze wynagrodzenia), finansowe (bez wsparcia, dotacji innowacje nie są priorytetem do realizacji).
Warto, by włodarze JST korzystali z dobrych praktyk i przykładów rozwiązań, które pojawiają się choćby w strefie partnerów samorządowych 4. FMP. Osobiście uważam, że nie szkodzi, że te rozwiązania będą wzorowane na wcześniej powstałych produktach i procesach. Przecież może być to nowość na skalę powiatu czy gminy. Dobrze by było, żeby zmiany w JST były kreatywne, by powstawały w wyniku prac naukowo-badawczych, żeby owocowały nowymi produktami dla mieszkańców, a przede wszystkim przyspieszeniem procesów urzędowych, żeby wpływały na rozwój wspólnot lokalnych. Są dwa rodzaje innowacji, które możemy stosować w JST: inwestycyjne – dotowane z funduszy zewnętrznych, inwestycyjnych; oraz bezinwestycyjne – wydatki organizacyjne uwzględniają koszty, jakie pociąga za sobą wprowadzenie innowacji, np. w urzędzie.
Bardzo ważne i konieczne jest to, by innowacje w samorządzie były proekologiczne, by nowe pomysły dotyczyły działalności nastawionej na ochronę środowiska i rozwój ekologii.
Zakładam, że podczas 4. FMP, w zasadzie na starcie nowej kadencji samorządu, będziemy tworzyć wizję samorządu sprawnego, skutecznego, innowacyjnego i aktywnego – na miarę drugiej połowy XXI wieku. Serdecznie zapraszam do Warszawy na 4. FMP.

Dziękujemy za rozmowę!

SPIS TREŚCI

Gotowi na NIS 2? Przewodnik dla JST

AKTUALNOŚCI SAMORZĄDOWE - BIULETYN SAMORZĄDOWCA - 4 / 2024

Dyrektywa NIS 2 (Network and Information Systems Directive 2) jest nowelizacją wcześniejszej dyrektywy NIS, mającą na celu wzmocnienie cyberbezpieczeństwa na terenie Unii Europejskiej. Wprowadza bardziej restrykcyjne wymogi i rozszerza zakres podmiotów, zobowiązanych do przestrzegania nowych przepisów. W kontekście jednostek samorządowych dyrektywa ta ma szczególne znaczenie, ponieważ zarządzają one kluczową infrastrukturą oraz danymi obywateli, co czyni je atrakcyjnym celem dla cyberprzestępców.

ZNACZENIE DYREKTYWY NIS 2 DLA JEDNOSTEK SAMORZĄDOWYCH OCHRONA INFRASTRUKTURY KRYTYCZNEJ

Jednostki samorządowe zarządzają szerokim zakresem infrastruktury krytycznej, w tym systemami transportu, wodociągów, energetyki, oraz usługami zdrowotnymi. Awaria w którymkolwiek z tych obszarów może prowadzić do poważnych zakłóceń w funkcjonowaniu społeczności lokalnych. Dyrektywa NIS 2 nakłada obowiązek zapewnienia odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa dla tych systemów, co wymaga wdrożenia nowoczesnych rozwiązań technologicznych oraz stałego monitorowania i zarządzania ryzykiem.

OCHRONA DANYCH OSOBOWYCH

Jednostki samorządowe przetwarzają ogromne ilości danych osobowych obywateli, takich jak informacje o zameldowaniu, dane socjalne czy dane zdrowotne. Naruszenie bezpieczeństwa tych danych może prowadzić do poważnych konsekwencji prawnych i finansowych oraz utraty zaufania obywateli. Dyrektywa NIS 2 wprowadza wymóg stosowania adekwatnych środków ochrony, w tym szyfrowania danych oraz systemów wykrywania i reagowania na incydenty bezpieczeństwa.

JAKIE SĄ GŁÓWNE ZAGROŻENIA SIECIOWE DLA JEDNOSTEK SAMORZĄDOWYCH?

Ataki ransomware – polegają na zablokowaniu dostępu do systemów komputerowych lub danych, poprzez ich zaszyfrowanie. Cyberprzestępcy żądają okupu za odblokowanie zasobów. Tego typu ataki mogą sparaliżować funkcjonowanie urzędów i uniemożliwić świadczenie usług publicznych. Przykłady takich incydentów można znaleźć na całym świecie, co podkreśla konieczność posiadania skutecznych narzędzi ochrony i procedur reakcji na tego typu zagrożenia.
Phishing – to technika wyłudzania informacji poprzez podszywanie się pod zaufane podmioty. Cyberprzestępcy wysyłają fałszywe wiadomości e-mail, które mają na celu nakłonienie odbiorców do ujawnienia poufnych danych, takich jak hasła czy numery kont bankowych. Pracownicy jednostek samorządowych są często celem tego typu ataków, dlatego niezbędne jest prowadzenie szkoleń z zakresu bezpieczeństwa oraz np. stosowanie zaawansowanych filtrów antyspamowych.
Ataki DDoS (Distributed Denial of Service) – polegają na przeciążeniu serwerów lub sieci, poprzez zalewanie ich ogromną ilością ruchu internetowego. Celem takich ataków jest wyłączenie usług internetowych i sparaliżowanie funkcjonowania urzędów. W przypadku jednostek samorządowych, które oferują wiele usług online, takich jak rejestracja dokumentów czy zgłaszanie problemów miejskich, tego typu ataki mogą mieć poważne konsekwencje.

JAKIE SĄ WYMAGANIA DYREKTYWY NIS 2 DLA JEDNOSTEK SAMORZĄDOWYCH?
Wdrożenie Systemów Zarządzania Bezpieczeństwem

Dyrektywa NIS 2 wymaga, aby jednostki samorządowe wdrożyły formalne systemy zarządzania bezpieczeństwem informacji (ISMS), które obejmują procesy, polityki oraz procedury zarządzania ryzykiem. Systemy te muszą być zgodne z międzynarodowymi standardami, takimi jak ISO/IEC 27001, i regularnie audytowane.

Monitorowanie i Raportowanie Incydentów

Jednym z kluczowych wymogów dyrektywy jest obowiązek monitorowania i raportowania incydentów bezpieczeństwa. Jednostki samorządowe muszą posiadać systemy, umożliwiające szybkie wykrywanie naruszeń oraz procedury zgłaszania incydentów odpowiednim organom nadzorczym. Wymaga to posiadania zaawansowanych narzędzi do monitorowania ruchu sieciowego oraz analizowania logów systemowych.

Szkolenia i Podnoszenie Świadomości

Dyrektywa NIS 2 podkreśla znaczenie edukacji i szkoleń z zakresu cyberbezpieczeństwa. Pracownicy jednostek samorządowych muszą być świadomi zagrożeń oraz znać procedury ochrony danych i reagowania na incydenty. Regularne szkolenia i kampanie informacyjne są kluczowe dla podniesienia poziomu bezpieczeństwa w organizacjach.

JAKIE ROZWIĄZANIA MOGĄ WZMOCNIĆ CYBERBEZPIECZEŃSTWO TWOJEJ ORGANIZACJI?

W odpowiedzi na rosnące zagrożenia oraz wymagania dyrektywy NIS 2, liderzy w dziedzinie cyberbezpieczeństwa proponują zaawansowane rozwiązania, które skutecznie stawiają czoła współczesnym wyzwaniom.

Nasze propozycje obejmują:

Ochrona komputerów: FortiEDR, CISCO Secure Endpoint, Blackberry CylanceOPTICS, Cisco Umbrella
Ochrona brzegu sieci: Cisco Firepower, FortiGate, Palo Alto
Uwierzytelnianie wieloskładnikowe: FortiAuthenticator, Cisco DUO
Ochrona poczty: Cisco Secure Email, FortiMail
Bezpieczeństwo zasobów ludzkich - kontrola dostępu do sieci: Cisco ISE, FortiNAC, ExtremeControl, PAM Wallix
Obsługa incydentów: Cisco Secure Analytics, Cisco XDR, FortiSIEM
Zabezpieczenie łańcucha dostaw: Rozwiązania klasy Threat Intelligence (KELA)
Szyfrowanie i zdalny dostęp do sieci: Cisco Secure Access, FortiSASE
Ciągłość działania i zarządzanie kryzysowe: Cisco ThousandEyes, Backbox

Jeśli nie masz pewności, na jakim etapie przygotowań znajduje się Twoja organizacja w kontekście wdrożenia Dyrektywy NIS 2 lub potrzebujesz wsparcia, nasi specjaliści pomogą Ci ocenić obecną sytuację i zaproponują odpowiednie kroki, aby zapewnić zgodność z wymogami dyrektywy oraz wzmocnić bezpieczeństwo Twojej infrastruktury.

https://netformers.pl/nis-2/

SPIS TREŚCI

„Polska w zasięgu” – jak wygląda dostęp do internetu w samorządach?

AKTUALNOŚCI SAMORZĄDOWE - BIULETYN SAMORZĄDOWCA - 4 / 2024

Przekonaj się, jak wygląda dostęp do internetu szerokopasmowego w Twoim samorządzie! Pierwszy raport „Polska w zasięgu stacjonarnego dostępu do internetu” jest już dostępny. To dla samorządów kopalnia wiedzy, nie tylko o skali białych plam w ich jednostkach, ale również o planowanych inwestycjach i popycie na usługi szerokopasmowe. Jest to pierwsze tego typu opracowanie z podziałem na każdą jednostkę samorządu terytorialnego (JST). Raport będzie publikowany cyklicznie w odstępach kwartalnych.

W JAKIM CELU POWSTAŁ RAPORT „POLSKA W ZASIĘGU”?

Czym innym jest wiedzieć, że „mamy braki w zasięgu”, a czym innym zobaczyć to czarno na białym – w zestawieniu liczbowym, z dokładnością do pojedynczego punktu adresowego na terenie danej JST. To wiedza, jaką powinien mieć każdy samorządowiec. Po co? Internet jest dziś nie tylko źródłem rozrywki, ale coraz częściej miejscem pracy, nauki czy narzędziem pozwalającym na załatwianie spraw urzędowych. Dostęp do sieci o odpowiedniej jakości staje się równie istotny, jak dostęp do prądu, wody czy kanalizacji.
Od momentu udostępnienia systemu obywatelom, a więc od 1 stycznia 2023 r. do końca czerwca 2024 r. przez stronę internet.gov.pl, gdzie znajduje się System Informacyjny o Dostępie do Usług Stacjonarnego Internetu Szerokopasmowego (SIDUSIS), zgłoszono ponad 97 tys. zapotrzebowań na dostęp do szybkiego internetu stacjonarnego. Ilu z nich dokonano w Twojej gminie/powiecie? Tego również dowiesz się z raportu „Polska w zasięgu”. Każde takie zgłoszenie może być dla JST impulsem do przygotowania ułatwień inwestycyjnych dla operatorów, chcących podłączać białe plamy do szybkiego internetu. W celu usprawnienia współpracy na linii JST – przedsiębiorcy telekomunikacyjni, gminy mogą powoływać Koordynatorów Szerokopasmowych, którzy będą łącznikiem wszystkich zainteresowanych stron.
W raporcie można także znaleźć informacje dotyczące planów inwestycyjnych – czy i gdzie będą realizowane. To ważna wskazówka do planowania efektywniejszej pracy urzędu, np. poprzez przesuwanie pracowników do obsługi zwiększonej liczby wniosków, związanych z procesem inwestycyjnym.

SKĄD POCHODZĄ DANE W RAPORCIE ,„POLSKA W ZASIĘGU”?

Raport „Polska w zasięgu stacjonarnego dostępu do internetu” przygotowano na podstawie danych, zebranych według stanu na dzień 30 czerwca 2024 r. na stronie internet.gov.pl. System SIDUSIS prowadzony jest przez Ministra Cyfryzacji oraz Instytut Łączności – PIB. Pozyskane dane mają wielką moc, dlatego Ministerstwo Cyfryzacji oraz IŁ–PIB chcą docelowo publikować raport co kwartał (według stanu na 31 marca, 30 czerwca, 30 września oraz 31 grudnia). W przyszłości ma on również obejmować dane dotyczące projektów finansowanych ze środków publicznych.

CO ZAWIERA RAPORT „POLSKA W ZASIĘGU”?

W raporcie „Polska w zasięgu stacjonarnego dostępu do internetu” prezentujemy dane dla całego kraju, które przedstawiają kompleksową informację o możliwościach uzyskania usługi dostępu do stacjonarnego internetu szerokopasmowego w budynkach lub nieruchomościach o urzędowo ustalonych adresach na obszarze całego kraju. Jest to pierwsze tego typu opracowanie z podziałem na każdą jednostkę samorządu terytorialnego.
Oprócz kompleksowego raportu dla całej Polski publikujemy także 16 raportów, dla każdego województwa z osobna. Jednak to nie wszystko. Dzięki dostępnym filtrom, każdy zarejestrowany na stronie internet.gov.pl samorządowiec będzie mógł wyselekcjonować interesujące go dane dla swojej gminy.

PYTANIA, SUGESTIE?

Choć twórcy raportu dołożyli wszelkich starań, aby pierwsza publikacja raportu „Polska w zasięgu stacjonarnego dostępu do internetu” była jak najbardziej dokładna oraz rzetelna – może zdarzyć się tak, że znajdą się w niej pewne niejasności. Dlatego swoje uwagi, pomysły oraz propozycje, jakie analizy powinny zostać przeprowadzone, aby kolejne edycje raportu były jeszcze bardziej użyteczne, można przesyłać na adres:
Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie obsługi JavaScript.

Link do raportu: https://www.gov.pl/web/cyfryzacja/polska-w-zasiegu--pierwszy-raport-z-danymi-z-internetgovpl

SPIS TREŚCI

Nowe przepisy ustawy o ochronie sygnalistów – od 25 września 2024 r.

AKTUALNOŚCI SAMORZĄDOWE - BIULETYN SAMORZĄDOWCA - 4 / 2024

Polska, podobnie jak inne kraje należące do Unii Europejskiej, zobowiązana jest dostosowywać swoje prawo do uregulowań unijnych. Dotyczy to między innymi dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z dnia 23 października 2019 roku w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii, czyli tzw. dyrektywy o sygnalistach lub dyrektywy o ochronie sygnalistów.

Dyrektywa ta miała zostać wdrożona do 17 grudnia 2021 roku, jednak dopiero niedawno udało się opracować nowe przepisy. Ustawa z dnia 14 czerwca 2024 r. o ochronie sygnalistów została opublikowana w Dzienniku Ustaw 24 czerwca 2024 r. Nowe przepisy wchodzą w życie 25 września 2024 r.

Wzbudziły one sporo kontrowersji, szczególnie wśród pracodawców wywodzących się zarówno spośród przedsiębiorców, jak i jednostek samorządowych. Do wdrożenia odpowiednich procedur ochronnych, w relatywnie krótkim czasie, zobowiązani są: przedsiębiorcy zatrudniający 50 lub więcej pracowników, wszystkie podmioty sektora publicznego (z wyjątkiem organów gmin lub powiatów liczących do 10 000 mieszkańców).
Sygnalista to każda osoba zgłaszająca „sygnały” o nieprawidłowościach w ramach funkcjonowania jednostki publicznej lub przedsiębiorstwa – naruszeniach prawa Unii Europejskiej.
Sygnalistą może być więc nie tylko pracownik podmiotu, którego zgłoszenie dotyczy, lecz także np. były pracownik, osoba starająca się o pracę w danej jednostce, stażysta, wolontariusz, wspólnik, współpracownik, osoba wykonująca dzieło lub zlecenie na rzecz podmiotu – zarówno wykonawca jak i podwykonawca, dostawca. W praktyce oznacza to prawie każdą osobę, mającą styczność z tym podmiotem.
Dyrektywa o ochronie sygnalistów jest odrębnym aktem prawnym, który powinien być zaimplementowany w porządku prawa krajowego poszczególnych członków Unii. Do tej pory w Polsce przepisy dotyczące tego obszaru funkcjonowały w ramach różnych aktów legislacyjnych, m.in. w kodeksie pracy czy w ustawie o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. Brakuje jednego aktu prawnego, który zbierałby uregulowania dotyczące sygnalistów i zapewniał im realną ochronę.
Celem dyrektywy o ochronie sygnalistów jest „poprawa egzekwowania prawa i polityk Unii w określonych dziedzinach, poprzez ustanowienie wspólnych minimalnych norm zapewniających wysoki poziom ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii”.

Docelowo nowe obowiązki wynikające z dyrektywy o ochronie sygnalistów dotyczyć mają:

jednostek publicznych – jednak z wyjątkiem organów gmin lub powiatów liczących do 10 000 mieszkańców,
przedsiębiorstw zatrudniających powyżej 50 pracowników.

Podmioty zobowiązane będą zobligowane do podjęcia szeregu działań, obejmujących m.in.: opracowanie regulaminu przyjmowania zgłoszeń wewnętrznych, ustanowienia kanałów przyjmowania zgłoszeń, wyznaczenia niezależnego podmiotu zajmującego się ich obsługą i wyjaśnianiem, czy też prowadzenia rejestru wpływających spraw.

Obok zgłoszeń wewnętrznych przewidziano bowiem dwa niezależne kanały – zgłoszenia zewnętrzne oraz ujawnienie publiczne. Niemniej jednak są to tryby szczególne, których dochowanie uzależnione jest od ostatecznego kształtu ustawy.
Dyrektywa o ochronie sygnalistów określa zakres naruszeń, co do których przepisy (także wewnątrz państw członkowskich) muszą się odnosić. Unia pozostawia jednak dowolność w rozszerzaniu zakresu przedmiotowego naruszeń prawa. Z możliwości tej prawdopodobnie skorzysta polski ustawodawca, gdyż w projekcie ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa podaje szerszy niż dyrektywa katalog naruszeń w odpowiadających wymienionym w dyrektywie dziedzinach prawa krajowego. Zakresem przepisów objęte są zgłoszenia dotyczące m.in.:

zamówień publicznych;
usług, produktów i rynków finansowych;
zapobiegania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu;
bezpieczeństwa produktów i ich zgodności z wymogami;
bezpieczeństwa transportu;
ochrony środowiska;
ochrony radiologicznej i bezpieczeństwa jądrowego;
bezpieczeństwa żywności i pasz;
zdrowia i dobrostanu zwierząt;
zdrowia publicznego;
ochrony konsumentów;
ochrony prywatności i danych osobowych;
bezpieczeństwa sieci i systemów teleinformatycznych;
interesów finansowych Unii Europejskiej;
rynku wewnętrznego Unii Europejskiej, w tym zasad konkurencji i pomocy państwa oraz opodatkowania osób prawnych.

Co więcej, ustawodawca przewidział możliwość rozszerzenia powyższego katalogu przez pracodawcę. Może on dodatkowo ustanowić w regulaminie zgłaszanie innych naruszeń, niż wskazane powyżej, w tym dotyczących obowiązujących u tego pracodawcy regulacji wewnętrznych lub standardów etycznych.
Polski projekt ustawy zakłada, że na gruncie polskim organem centralnym odpowiedzialnym za przyjmowanie zgłoszeń zewnętrznych będzie Rzecznik Praw Obywatelskich oraz Państwowa Inspekcja Pracy. Ich zadaniem będzie dokonywanie wstępnej weryfikacji zgłoszeń i kierowanie ich do właściwych organów.
Natomiast głównym celem dyrektywy o sygnalistach jest zapewnienie im należytej ochrony oraz anonimowości. Mogą oni zgłaszać nieprawidłowości, korzystając z trzech kanałów raportowania: wewnętrznego, zewnętrznego (do odpowiednich organów administracji publicznej) lub publicznego (do informacji publicznej). W pierwszej kolejności powinni jednak wykorzystać kanał wewnętrzny.
Odpowiednie funkcjonowanie wewnętrznego kanału raportowania powinien zapewnić pracodawca. Kanał taki może być w pełni elektroniczny, jednak może to być też tradycyjna skrzynka podawcza lub linia telefoniczna – decyzja należy do pracodawcy. Może on ponadto wyznaczyć do realizacji tego zadania dział lub osobę wewnątrz firmy, opłacić odpowiedni system informatyczny przygotowany do tego celu lub zlecić jego realizację firmie zewnętrznej, np. kancelarii prawnej. Niezależnie od dokonanych wyborów, kanał taki ma zapewnić bezpieczeństwo i anonimowość każdemu sygnaliście.

NA CZYM M.IN. POLEGA OCHRONA SYGNALISTÓW?

Przede wszystkim osoby zatrudnione u pracodawcy, którego dotyczy zgłoszenie, będą chronione przed zwolnieniem. Pracodawca taki nie będzie mógł też rozwiązać innych umów: z dostawcami, współpracownikami, wykonawcami i innymi podmiotami, zgłaszającymi nieprawidłowości, przed upłynięciem przewidzianego w umowie terminu zakończenia współpracy. Zwolnienie czy zakończenie współpracy przed upływem terminu nie jest jednak jedyną formą działań odwetowych, którym przeciwdziałać ma dyrektywa. Są to także groźby wszelkich działań oraz represje, takie jak: degradacja ze stanowiska, przymusowy urlop bezpłatny, obniżenie wynagrodzenia, wstrzymanie szkoleń i innych benefitów dla sygnalisty, nakładanie kar, nagan, wykluczenie, dyskryminacja i inne.
Do zgłoszeń mogą mieć dostęp wyłącznie wyznaczeni przez pracodawcę, uprawnieni, bezstronni pracownicy. Poza odebraniem zgłoszenia, są oni zobowiązani do rozpatrywania, analizowania i oceny prawdziwości tych zgłoszeń. Czas na te działania wynosi nie więcej niż 3 miesiące od dnia dokonania zgłoszenia. W przypadku weryfikacji pozytywnej, pracodawca zobowiązany jest do działań naprawczych w tym zakresie oraz dołożenia wszelkich starań, by podobne naruszenia nie powtórzyły się w przyszłości.
Dyrektywa o sygnalistach nakłada także obowiązki w zakresie monitoringu skuteczności kanałów wewnętrznych. Należy w tym celu prowadzić ewidencję każdego zgłoszenia, otrzymanego poprzez wewnętrzny kanał raportowania. Szczegóły prowadzenia monitoringu nie są określone w dyrektywie.

SANKCJE

Państwa członkowskie w ustawach implementujących dyrektywę o ochronie sygnalistów zobowiązane są do ustanowienia sankcji za naruszenia zgłaszane przez sygnalistów. Unia nie precyzuje jednak ich wymiaru, który powinien być dostosowany do warunków każdego z państw. Podaje jedynie, że powinny one być „skuteczne, proporcjonalne i odstraszające”. Ustawa przewiduje sankcje karne za utrudnianie dokonania zgłoszenia, podejmowanie działań odwetowych, naruszenie obowiązku zachowania poufności, dokonanie nieprawdziwego zgłoszenia lub publiczne ujawnienie nieprawdziwych informacji. Ostatnim przypadkiem, zagrożonym taką samą karą, jest brak procedur i regulaminu dokonywania zgłoszeń wewnętrznych w jednostce. Odpowiedzialność w tym zakresie ciążyć będzie na kierownikach i menedżerach. Biorąc pod uwagę terminy i krótkie vacatio legis ustawy, odpowiednie procedury i dokumenty dotyczące sygnalistów, takie jak regulamin, powinny być gotowe już dziś. Dostosowanie do nowych zasad będzie wymagało czasu i zabezpieczenia odpowiednich funduszy na ten cel. Odpowiednio wczesne przygotowanie do nowych obowiązków i stopniowe wprowadzanie uregulowań, pozwoli zminimalizować stres i koszty z tym związane, a także sprawi, że nowe regulacje nie zaskoczą żadnej organizacji.

OPINIA

Analiza podpisanej przez Prezydenta ustawy prowadzi do niezbyt optymistycznych wniosków. Prezes Wielkopolskiej Akademii Nauki i Rozwoju Jakub Michałowski tak ocenia bieżącą sytuację:
„Trzy miesiące na wdrożenie systemu zgłoszeń wewnętrznych to zdecydowanie zbyt krótki okres na wprowadzenie rozwiązań, które będą spójne, sprawne i skuteczne w każdym samorządzie i ich jednostkach. Obowiązek wdrożenia systemu zgłoszeń wewnętrznych wiąże się z koniecznością dokonania zmian organizacyjnych i kadrowych oraz podjęcia kompleksowych działań szkoleniowo-informacyjnych, co jest procesem wymagającym czasu i zaangażowania.
Warto również pamiętać, że w ramach wdrożenia systemu, na podmiotach sektora publicznego będą ciążyć obowiązki rejestrowe, informacyjne, sprawozdawcze i przeglądowe. Dobrze, że ustawodawca zwolnił z tego obowiązku mniejsze jednostki samorządu terytorialnego poniżej 10 000 mieszkańców, gdzie zasoby kadrowe i finansowe nie pozwoliłyby na sprawne wdrożenie systemu, a także mogłyby odciągnąć pracowników od ważnych zadań rozwojowych samorządów”.
Opracowano na podstawie materiałów dostępnych w internecie, głównie firmy JG training.

Tomasz Działyński
prawnik, przedsiębiorca, samorządowiec
https://dzialynski.pl/
Wielkopolska Akademia Nauki i Rozwoju
ul. Grochowska 35, 60-277 Poznań
www.wanir.edu.pl

SPIS TREŚCI

Wynagrodzenia pracowników samorządowych po nowelizacji

AKTUALNOŚCI SAMORZĄDOWE - BIULETYN SAMORZĄDOWCA - 4 / 2024

Od 1 sierpnia 2024 r. obowiązuje nowelizacja rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych. Projekt, który 5 lipca tego roku został przyjęty przez Stały Komitet Rady Ministrów, dotyczył m.in. wzrostu minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego dla wszystkich kategorii zaszeregowania. Podwyżki weszły w życie z mocą wsteczną od 1 lipca 2024 r.

Projekt rozporządzenia Rady Ministrów zmieniającego rozporządzenie w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych (RD77) powstał w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, w celu – jak możemy przeczytać w uzasadnieniu oraz dołączonej do projektu Ocenie skutków Regulacji (OSR) – uaktualnienia poziomu minimalnego wynagrodzenia zasadniczego pracowników samorządowych, zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, aby uatrakcyjnić możliwość zatrudnienia w jednostkach samorządowych, gdyż obecne stawki nie są konkurencyjne.

W POGONI ZA WZROSTEM MINIMALNEGO WYNAGRODZENIA

Jakie zmiany wprowadza rozporządzenie z dnia 12 lipca 2024 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych (Dz.U. z dnia19 lipca 2024 r., poz. 1071)?

– Po pierwsze, zaproponowany w nim średni wzrost wynagrodzenia zasadniczego pracowników samorządowych wynosi 18,68% w stosunku do obowiązującego poziomu.
– Po drugie, nowe, zmienione stawki minimalne wynagrodzenia zasadniczego (które obowiązują od 1 lipca br.) pracowników samorządowych „doganiają” obowiązującą również od 1 lipca 2024 r. stawkę minimalnego wynagrodzenia za pracę dopiero na poziomie VII kategorii zaszeregowania. Stawki minimalne wynagrodzenia zasadniczego pracowników samorządowych zatrudnionych na stanowiskach, dla których właściwe są kategorie zaszeregowania od I do VI, nadal pozostają poniżej płacy minimalnej, wynosząc 4000 zł brutto (I kategoria zaszeregowania) do 4250 zł brutto (VI kategoria zaszeregowania).

O tym, dlaczego rząd nie zdecydował się „wyrównać” minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego pracowników samorządowych z poziomem minimalnego wynagrodzenia za pracę od I kategorii zaszeregowania, możemy dowiedzieć się z dołączonego do projektu dokumentu pt. „Zestawienie opinii oraz stanowisko MRiPS do projektu rozporządzenia Rady Ministrów zmieniającego rozporządzenie w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych”. Czytamy tam m.in., że „zgodnie z konstrukcją ustawową minimalne wynagrodzenie za pracę nie ma charakteru jedynie wynagrodzenia zasadniczego. Zgodnie z art. 6 ust. 4 ustawy z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz.U. z 2020 r. poz. 2207, z późn. zm.), przy porównywaniu wysokości wynagrodzenia pracownika z obowiązującą wysokością minimalnego wynagrodzenia za pracę, brane są pod uwagę wszystkie przysługujące pracownikowi składniki wynagrodzenia i inne świadczenia wynikające ze stosunku pracy, m.in.: premie, nagrody i dodatki do wynagrodzenia, z wyjątkiem składników wymienionych w ust. 5 tego artykułu, tj.: nagrody jubileuszowej, odprawy pieniężnej przysługującej pracownikowi w związku z przejściem na emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy, wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych, dodatku do wynagrodzenia za pracę w porze nocnej, dodatku za staż pracy, dodatku za warunki szkodliwe”.
Ponadto, ustosunkowując się do zgłoszonych uwag, resort rodziny pracy i polityki społecznej zwrócił uwagę, że przedmiotowe rozporządzenie Rady Ministrów „(…) określa jedynie minimalny miesięczny poziom wynagrodzenia zasadniczego pracowników zatrudnionych na podstawie umowy o pracę. Kształtowanie całkowitej wysokości wynagrodzenia pracowników pozostaje w gestii pracodawców samorządowych. Instrumentem prawnym, umożliwiającym kształtowanie przez pracodawców wynagrodzeń pracowników samorządowych, jest – wymieniony wyżej – regulamin wynagradzania, wydawany na podstawie art. 39 ustawy o pracownikach samorządowych. W regulaminie wynagradzania pracodawca samorządowy określa m.in. szczegółowe warunki wynagradzania, w tym maksymalny poziom wynagrodzenia zasadniczego dla pracowników zatrudnionych na podstawie umowy o pracę (art. 39 ust. 1 pkt 2)”.

TAB BS4

4300 zł brutto – tyle od 1 lipca 2024 r. wynosi minimalne wynagrodzenie za pracę. Natomiast z przyjętej przez rząd 13 czerwca 2024 r. propozycji wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę wynika, że od 1 stycznia 2025 r. ma ono wynosić 4626 zł brutto, czyli będzie wyższe o 26 zł od minimalnej stawki wynagrodzenia zasadniczego dla XI kategorii zaszeregowania pracowników samorządowych.

BEZ OPINII KOMISJI WSPÓLNEJ

Projekt rozporządzenia Rady Ministrów zmieniającego rozporządzenie w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych (RD77), został skierowany i przyjęty przez Stały Komitet Rady Ministrów bez opinii Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego.
Strona samorządowa Komisji Wspólnej odmówiła jego zaopiniowania najpierw na posiedzeniu Zespołu ds. Administracji Publicznej i Bezpieczeństwa Obywateli KWRiST, które odbyło się 24 czerwca 2024 r., a następnie na plenarnym posiedzeniu Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego, które odbyło się 26 czerwca 2024 r. Jednocześnie strona samorządowa wystąpiła do Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z wnioskiem, aby: zaproponowane w projekcie RD77 zmiany dotyczące poziomów wynagrodzeń wstrzymać; przeprowadzić rzetelną dyskusję na temat systemu wynagradzania pracowników samorządowych; na podstawie wydyskutowanych ustaleń opracować projekt przepisów w sprawie wynagrodzeń pracowników samorządowych; skończyć z praktyką wprowadzania zmian w przepisach dotyczących wynagrodzeń pracowników samorządowych w trakcie roku budżetowego.

Jak wynika z opublikowanych na stronie Rządowego Centrum Legislacji informacji na temat przebiegu prac nad projektem RD77, zgłaszane przez stronę samorządową KWRiST postulaty zostały w znacznej części zignorowane.

Jakub Gortyński

SPIS TREŚCI

ELENA daje wsparcie

ENERGIA I KLIMAT - BIULETYN SAMORZĄDOWCA - 4 / 2024

W roku 2022 Europejski Bank Inwestycyjny zaangażował w projekty inwestycyjne na terenie Polski kwotę 1 mld euro, rok później było to już 5,1 mld. Finansowanie transformacji energetycznej wzrosło o 80% w stosunku do 2022 roku i wyniosło 1,78 mld euro.

W ramach programu Horyzont 2020 z inicjatywy EBI powołana została kilka lat temu inicjatywa ELENA, czyli program wsparcia podmiotów publicznych i prywatnych w ramach transformacji energetycznej. Czym jest ELENA? To dosłownie European Local ENergy Assistance, czyli europejski instrument wsparcia dla energetyki na poziomie lokalnym. ELENA umożliwia wsparcie finansowe na przygotowanie dokumentacji technicznej projektów z zakresu inwestycji w OZE, wspierania efektywności energetycznej, oświetlenia ulicznego, systemów ogrzewania miejskiego, poprawiania efektywności energetycznej budynków (publicznych i mieszkalnych), oraz rozwijania innowacyjnych rozwiązań w obszarze transportu publicznego w miastach. Najwięcej projektów finansowanych przez EBI w ramach instrumentu ELENA realizowanych jest w Polsce i w Hiszpanii (po 12), następnie w Wielkiej Brytanii i we Francji (po 10). Jak się szacuje, w latach 2023-2032 łączna kwota funduszy europejskich na zieloną transformację w Polsce ma wynieść ok. 114 mld zł. Środki przyznane w ramach programu ELENA można zatem przeznaczyć – i taki jest jego główny cel – na przygotowanie projektów inwestycyjnych w ramach transformacji energetycznej. Dla skuteczności tego całego działania decydujące znaczenie ma poprawa efektywności energetycznej. ELENA to doskonałe narzędzie wsparcia w tym zakresie dla instytucji centralnych, ale także miast i regionów, podmiotów z branży energetycznej oraz partnerów finansowych.
Bankiem zaangażowanym w realizację inicjatywy ELENA jest BOŚ Bank. Realizuje on projekt „BOŚ Bank na rzecz zwiększenia efektywności energetycznej” w ramach grantu Europejskiego Banku Inwestycyjnego. – W Polsce istnieje 12 projektów ELENA, ale potrzeby w dziedzinie finansowania efektywności energetycznej są dużo większe, dlatego jesteśmy gotowi zwiększyć nasze wsparcie finansowe – to ubiegłoroczna deklaracja prof. Teresy Czerwińskiej, wiceprezes Europejskiego Banku Inwestycyjnego (EBI). Spośród owych dwunastu projektów dwa realizowane są w północnej części kraju (Gdańsk i Bydgoszcz), trzy w południowej (Kraków, Sosnowiec i Katowice) i osiem na Mazowszu.
W listopadzie 2022 roku Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia podpisała z Europejskim Bankiem Inwestycyjnym umowę na realizację, w ramach inicjatywy ELENA, programu mającego na celu przygotowanie dokumentacji pod przyszłe inwestycje dla poprawy efektywności energetycznej w 174 wielorodzinnych budynkach komunalnych. Założony efekt działania ma przynieść m.in. redukcję emisji CO2 co najmniej o 30% w stosunku do stanu wyjściowego. Liderem przedsięwzięcia jest metropolia, a w projekcie uczestniczy 16 gmin, które otrzymają niezbędne wsparcie doradcze w zakresie wykonania dokumentów technicznych oraz pomoc podczas przygotowania wniosków o środki finansowania realizacji planowanych inwestycji. Szacowana wartość przygotowywanej dokumentacji w ramach projektu ma wynieść
ok. 10 mln zł, w tym zakładana dotacja EBI to 9 mln zł.

ELENA NA MAZOWSZU

Wśród dwunastu polskich projektów finansowanych przez EBI w ramach ELENY osiem jest realizowanych na Mazowszu, z których sześć w Warszawie. Pozostałe dwa to: „Fala renowacji Mazowsza – poprawa efektywności energetycznej i integracja odnawialnych źródeł energii w budynkach użyteczności publicznej w województwie mazowieckim – Mazovia4EEWave” (Mazowiecka Agencja Energetyczna) i „Lepszy klimat dla Piastowa – miasta zrównoważonego rozwoju 2030” (Miasto Piastów).
Dogodne warunki wsparcia finansowego (koszt sporządzenia dokumentacji technicznej w 90% pokrywa się ze środków pochodzących z inicjatywy ELENA, a jedynie w 10% ze źródeł własnych samorządu) i jednocześnie potrzeba opracowania projektów inwestycyjnych skłoniły władze samorządowe Piastowa do zainteresowania się możliwością skorzystania ze środków finansowych ELENY (bardzo często brakuje w samorządzie środków finansowych właśnie na przygotowanie dokumentacji). Ostatecznie w ramach projektu „Lepszy klimat dla Piastowa – miasta zrównoważonego rozwoju 2030”, który jest przedmiotem umowy zawartej w ramach inicjatywy ELENA, określone zostały cztery kierunki działania, dla których mają zostać opracowane projekty techniczne: rozbudowa instalacji ciepłowniczej dla wykorzystania źródła energii geotermalnej, kompleksowa wymiana oświetlenia ulicznego, termomodernizacja 22 budynków użyteczności publicznej oraz monitorowanie energii w mieście i inteligentne sieci. Umowa została podpisana przez Miasto Piastów i Europejski Bank Inwestycyjny 18 stycznia 2023 roku. Wartość projektu to 1 355 000 euro, z czego wysokość dofinansowania w ramach inicjatywy ELENA wynosi 1 219 500 euro. Realizacja projektu „Lepszy klimat dla Piastowa – miasta zrównoważonego rozwoju 2030” ze wsparciem finansowania ELENA to dla tego niewielkiego miasta niewątpliwie ogromna szansa na kolejne ważne inwestycje w zakresie efektywności energetycznej.
Mazowiecka Agencja Energetyczna w ramach inicjatywy ELENA rozpoczęła 1 kwietnia 2023 roku projekt pt. „Fala renowacji Mazowsza – poprawa efektywności energetycznej i integracja odnawialnych źródeł energii w budynkach użyteczności publicznej w województwie mazowieckim – Mazovia4EEWave” finansowany z programu Horyzont 2020. W swoim zakresie projekt obejmuje przygotowanie pełnej dokumentacji projektowej dla inwestycji obejmującej poprawę efektywności energetycznej i integracji OZE w 100 budynkach użyteczności publicznej na terenie województwa mazowieckiego.
Beneficjentem końcowym instrumentu będą jednostki samorządu terytorialnego i inne jednostki sektora finansów publicznych. Wartość projektu to 1 925 000 euro, w tym dofinansowanie w ramach instrumentu ELENA wynosi 1 732 500 euro.
W ramach realizacji projektu, a także planowanego uruchomienia środków na sfinansowanie realizacji inwestycji, MAE zrealizowała już pierwszy nabór wniosków o przyznanie grantu na Pomoc Techniczną w trybie „zaprojektuj i wybuduj”.
Zakres usług realizowanych w ramach Pomocy Technicznej ustalany jest indywidualnie dla każdej inwestycji, z uwzględnieniem jej charakteru i indywidualnych właściwości. Pomoc Techniczna w modelu „zaprojektuj i wybuduj” może objąć:

sporządzenie audytu energetycznego budynku lub budynków użyteczności publicznej, będących przedmiotem inwestycji;
sporządzenie analizy finansowej inwestycji, z uwzględnieniem potencjalnych źródeł jej finansowania;
opracowanie programu funkcjonalno-użytkowego dla planowanej inwestycji;
opracowanie studium wykonalności inwestycji;
opracowanie dokumentacji aplikacyjnej, w tym analizy finansowej (modelu finansowego), inwentaryzacji środowiskowej, opinii ornitologicznej itp. – dotyczy sytuacji, w której dla wykonania inwestycji beneficjent będzie aplikował o finansowanie zewnętrzne;
opracowanie dokumentacji przetargowej na wybór wykonawcy inwestycji.

OPINIA:

Mazowiecka Agencja Energetyczna jest jedynym podmiotem spoza sektora finansów, który podjął się w Polsce wdrożenia instrumentu Europejskiego Banku Inwestycyjnego, jakim jest ELENA. Celem Agencji było umożliwienie jednostkom samorządowym z Mazowsza rozpoczęcia działań projektowych w obszarze efektywności energetycznej. ELENA to program pomocy technicznej, który wspiera inwestorów w pokryciu kosztów (90%) związanych z badaniami rynku, biznesplanami, audytami energetycznymi i wszelką dokumentacją niezbędną do realizacji projektów energetycznych.
ELENA została uruchomiona, aby pomóc państwom członkowskim w osiągnięciu celów klimatycznych na rok 2030, dla których priorytetem musi być efektywność energetyczna. Dobrze przygotowane projekty mogą sprawić, że gminy zainwestują w kluczowy rozwój infrastruktury, takiej jak: oświetlenie publiczne, zrównoważony transport, energia odnawialna. W przypadku MAE celem jest opracowanie dokumentacji poprawiającej efektywność energetyczną w 100 budynkach użyteczności publicznej. Otwarty obecnie nabór projektów potrwa do końca miesiąca, ale już na tym etapie widać, że złożone dotychczas wnioski w pełni wypełniają cele postawione przez EBI. Stad inicjatywa Agencji, żeby wydłużyć realizacje projektu ELENA o dodatkowe 12 miesięcy, dając możliwość skorzystania z pomocy technicznej jak największej liczbie samorządów.

Bartosz Dubiński
Prezes Zarządu MAE Sp. z o.o.

SPIS TREŚCI

Czyste ciepło w Lidzbarku Warmińskim

ENERGIA I KLIMAT - BIULETYN SAMORZĄDOWCA - 4 / 2024

Otwarta w końcu maja 2024 r. Ciepłownia Przyszłości to kolejne, bardzo znaczące przedsięwzięcie zrealizowane w Lidzbarku Warmińskim, które spektakularnie wzmacnia wizerunek miasta jako lidera nowoczesnych rozwiązań w zakresie efektywności energetycznej i troski o środowisko.

Czytaj więcej: Czyste ciepło w Lidzbarku Warmińskim

Prawidłowe stosowanie aspektów społecznych przy udzielaniu zamówień publicznych przez beneficjentów

ZAMÓWIENIA PUBLICZNE - SAS 4 / 2024

Beneficjenci, którzy pozyskali środki w ramach nowej perspektywy finansowej Unii Europejskiej na lata 2021-2027 znajdą w podpisywanych umowach o dofinansowanie zapisy, obligujące ich do stosowania aspektów społecznych przy udzielaniu zamówień publicznych. Jednak, aby móc je prawidłowo zastosować w praktyce, konieczne jest dokonanie właściwej interpretacji i zrozumienie celu, jaki przyświeca autorom tej regulacji.

O aspektach społecznych przeczytać możemy w obowiązującej od 2009 r. ustawie Prawo zamówień publicznych, do której ustawodawca już 15 lat temu wprowadził pierwsze rozwiązania w tym zakresie. Kolejne nowelizacje ustawy rozszerzały katalog rozwiązań, z których korzystać mogli zamawiający. Na podstawie danych, zawartych w „Sprawozdaniu Prezesa UZP z funkcjonowania systemu zamówień publicznych w 2022 r.” można stwierdzić, że spośród udzielonych w tymże roku 144 000 zamówień, w 38 540 uwzględniono aspekty społeczne. Odsetek stanowi zatem ok. 27% zamówień.
Do stosowania aspektów społecznych lub środowiskowych zachęcani byli beneficjenci już w poprzedniej perspektywie finansowej. W „Wytycznych w zakresie kwalifikowalności wydatków w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności na lata 2014-2020” przeczytać możemy:
„Zgodnie z zasadami regulującymi wydatkowanie funduszy EFSI, środki unijne mają na celu m.in. realizację strategii na rzecz inteligentnego, zrównoważonego wzrostu sprzyjającego włączeniu społecznemu. Cele te są realizowane poprzez wydatkowanie środków, w sposób zapewniający tworzenie m.in. wysokiej jakości miejsc pracy czy ochronę środowiska. Właściwa instytucja, będąca stroną umowy, może w tej umowie określić rodzaj zamówień realizowanych zgodnie z zasadą konkurencyjności, w ramach których zobowiąże beneficjenta do uwzględniania aspektów środowiskowych lub społecznych (np. kryteriów premiujących oferty podmiotów ekonomii społecznej, czy kryteriów dotyczących zatrudnienia osób z niepełnosprawnościami, osób bezrobotnych lub osób, o których mowa w przepisach o zatrudnieniu socjalnym.”
W „Wytycznych dotyczących kwalifikowalności wydatków na lata 2021-2027” nie znajdziemy już tożsamych lub podobnych zapisów, jednakże zapisy dotyczące tej kwestii, związane z bieżącą perspektywą finansową, odnajdziemy w „Wytycznych dotyczących realizacji projektów z udziałem środków Europejskiego Funduszu Społecznego Plus w regionalnych programach na lata 2021–2027”:
„IZ RP zapewnia, że w projektach współfinansowanych z EFS+ przy udzielaniu zamówień stosowane są preferencje dla PES. Preferencje mogą być realizowane m.in. poprzez:

zobowiązanie beneficjentów do zlecania zadań na zasadach określonych w ustawie z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz.U. z 2023 r. poz. 571) lub stosowania innych przewidzianych prawem trybów, w tym z ustawy z dnia 5 sierpnia 2022 r. o ekonomii społecznej czy ustawy z dnia 27 kwietnia 2006 r. o spółdzielniach socjalnych (Dz.U. z 2023 r. poz. 802);
zobowiązanie beneficjentów do zlecania zadań na podstawie ustawy z dnia 11 września 2019 r. – Prawo zamówień publicznych (Dz.U. z 2023 r. poz. 1605, z późn. zm.) z wykorzystaniem klauzul społecznych.”

Należy zwrócić uwagę, że w poprzedniej perspektywie finansowej instytucje, będące stronami umowy o dofinansowanie, były zachęcane do stosowania tego typu rozwiązań, obecnie natomiast są już do tego zobligowane. To samo w sobie nie powinno budzić żadnych kontrowersji, wszakże takie podejście jest spójne z polityką Unii Europejskiej w zakresie promowania osiągania korzyści społecznych, określonych m.in. w dyrektywach unijnych dotyczących zamówień publicznych. Za kontrowersyjne natomiast można uznać sformułowanie użyte przez autorów regulacji, określone jako „stosowanie preferencji dla PES”.
Dla porządku należy przytoczyć jeszcze definicję Podmiotu Ekonomii Społecznej:

PES – podmiot ekonomii społecznej, o którym mowa w art. 2 pkt 5 ustawy z dnia 5 sierpnia 2022 r. o ekonomii społecznej, to jest:
spółdzielnia socjalna;
warsztat terapii zajęciowej i zakład aktywności zawodowej;
centrum integracji społecznej i klub integracji społecznej;
spółdzielnia pracy, w tym spółdzielnia inwalidów i spółdzielnia niewidomych oraz spółdzielnia produkcji rolnej;
organizacja pozarządowa, o której mowa w art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, z wyjątkiem partii politycznych, europejskich partii politycznych, związków zawodowych i organizacji pracodawców, samorządów zawodowych, fundacji utworzonych przez partie polityczne i europejskich fundacji politycznych;
podmiot, o którym mowa w art. 3 ust. 3 pkt 1, 2 lub 4 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.

JAK WIĘC PRAWIDŁOWO ROZUMIEĆ
I STOSOWAĆ W PRAKTYCE OWE „PREFERENCJE”?

Beneficjenci, którzy na co dzień nie zajmują się zamówieniami publicznymi powinni wiedzieć, że zarówno w ustawie Prawo zamówień publicznych (pod postacią art. 241 ust. 3), jak i w „Wytycznych dotyczących kwalifikowalności wydatków na lata 2021-2027” (pod postacią zapisów znajdujących się w Sekcji 3.2.2 pkt 18) funkcjonuje zakaz kształtowania kryteriów oceny ofert w oparciu o właściwości wykonawcy.
Co to oznacza w praktyce? Zamawiający, określając kryteria oceny ofert może (oprócz oczywiście kryterium ceny) stosować przeróżne kryteria dotyczące potencjału technicznego lub osobowego wykonawcy, właściwości samego przedmiotu zamówienia lub terminu czy sposobu jego wykonania. Nie może jednak określać kryteriów w odniesieniu do formy organizacyjno-prawnej danego wykonawcy czy struktury zatrudnienia w przypadku osób, które nie będą uczestniczyły w wykonaniu konkretnego zamówienia publicznego.
Zatem określenie kryterium oceny ofert, jako „bycie podmiotem ekonomii społecznej” lub „posiadanie w swojej strukturze zatrudnienia osób znajdujących się w niekorzystnej sytuacji” uznać należy za nieprawidłowe, gdyż takie kryterium stanowi kryterium podmiotowe – nie przedmiotowe.

JAKIE ZATEM ROZWIĄZANIA POWINNI STOSOWAĆ BENEFICJENCI,
UDZIELAJĄC ZAMÓWIEŃ PUBLICZNYCH,
I JAKIE SĄ DOBRE PRAKTYKI W TYM ZAKRESIE?

Pierwszym z rozwiązań o którym mówi ustawa Prawo zamówień publicznych są tzw. „zamówienia zastrzeżone” opisane w art. 94 tejże ustawy. Stosując jednak to rozwiązanie należy wziąć pod uwagę okoliczności, jakie towarzyszą konkretnemu zamówieniu. Czy obszar jego realizacji, zakres i krąg potencjalnych wykonawców pozwoli na zastosowanie takiego rozwiązania, czy też spowoduje brak ofert?
Drugim z rozwiązań jest zobowiązanie wykonawcy do zatrudnienia osób z grup zagrożonych wykluczeniem społecznym, które będą uczestniczyć w wykonaniu zamówienia. Stosując to rozwiązanie należy z kolei wziąć pod uwagę dodatkowe koszty. Czy zamówienie będzie skierowane do takiego kręgu wykonawców, którzy na co dzień zatrudniają takie osoby, czy też potencjalni wykonawcy wkalkulują w cenę zamówienia koszt zatrudnienia ww. osób, w zamian za możliwość wzięcia udziału w postępowaniu, co przełoży się na ogólny wzrost cen oferentów?
Ustawodawca proponuje mam jeszcze kilka potencjalnych rozwiązań opisanych w ustawie, jednak wszystkie one mają wspólną cechę – mogą (choć oczywiście nie muszą) przełożyć się na wyższą cenę zamówienia.
Z pomocą przychodzi jeszcze jedno rozwiązanie, mianowicie zastosowanie aspektów społecznych w kryteriach oceny ofert (opisanych w art. 242 ustawy Prawo zamówień publicznych). Jednak jak zaznaczono wyżej, należy to zrobić w sposób rozważny. Nie możemy punktować samego faktu zatrudniania przez wykonawcę osób znajdujących się w niekorzystnej sytuacji, natomiast możemy punktować zobowiązanie wykonawcy do zaangażowania w realizację konkretnego zamówienia osób z takiej grupy. Takie rozwiązanie wymaga jednak szczegółowego opisania zasad takiego zaangażowania w specyfikacji warunków zamówienia oraz projekcie umowy. Należy również przewidzieć sankcje z tytułu niewywiązania się przez wykonawcę z deklaracji, złożonej w ofercie na etapie realizacji zamówienia.
Dodatkową trudność dla beneficjentów może stanowić fakt, że poszczególne województwa, tworząc wzory umów o dofinansowanie, w różny sposób podeszły do przedmiotowej kwestii i zawężyły lub rozszerzyły katalog zamówień, w odniesieniu do których należy stosować aspekty społeczne.
Należy zatem każdorazowo szczegółowo przenalizować zapisy umowy o dofinansowanie projektu i stosować się do nich, a w przypadku wątpliwości – skierować zapytanie do instytucji będącej stroną umowy.

Mateusz Nasarzewski
ekspert ds. zamówień publicznych
Wielkopolska Akademia Nauki i Rozwoju

SPIS TREŚCI

Szczególna ochrona stosunku pracy radnego – rola rady gminy

ANALIZY I KOMENTARZE - SAS 4 / 2024

Osoba, która została wybrana na radnego gminy i pozostająca jednocześnie w stosunku pracy, podlega szczególnej ochronie przed rozwiązaniem stosunku pracy. Ochrona ta polega na tym, że rozwiązanie umowy o pracę z członkiem rady gminy przez pracodawcę – niezależnie od trybu i przyczyn (tj. czy za okresem wypowiedzenia czy w trybie art. 52 kp – tzw. dyscyplinarka) wymaga uzyskania uprzedniej zgody rady gminy (wymóg formalny).

Wynika to z art. 25 ust. 2 ustawy o samorządzie gminnym: „Rozwiązanie z radnym stosunku pracy wymaga uprzedniej zgody rady gminy, której jest członkiem. Rada gminy odmówi zgody na rozwiązanie stosunku pracy z radnym, jeżeli podstawą rozwiązania tego stosunku są zdarzenia związane z wykonywaniem przez radnego mandatu.” Jedynym wyjątkiem od powyższej zasady jest rozwiązanie z radnym stosunku pracy w ramach zwolnień grupowych, z przyczyn określonych w art. 5 ustawy o zwolnieniach grupowych. Zaznaczenia wymaga, że wyjątkiem tym nie są objęte zwolnienia indywidulane w ramach art. 10 ustawy o zwolnieniach grupowych.
Powyższe oznacza, że aby zgodnie z prawem powszechnie obowiązującym wypowiedzieć pracownikowi umowę o pracę, konieczne jest wystąpienie przez pracodawcę radnego do rady gminy o wyrażenie zgody na rozwiązanie umowy o pracę oraz uzyskanie zgody rady gminy na rozwiązanie umowy. Rada gminy może odmówić wyrażenia zgody na rozwiązanie stosunku pracy z radnym, tylko i wyłącznie, jeżeli podstawą rozwiązania tego stosunku są zdarzenia związane z wykonywaniem przez radnego mandatu.
W orzecznictwie sądów administracyjnych dotyczącym stosowania tego przepisu prawa sporne pozostaje, w jakich przypadkach rada gminy może odmówić zgody na rozwiązanie stosunku pracy z radnym. Z jednej strony wskazuje się, że co do zasady wyrażenie zgody na rozwiązanie stosunku pracy z radnym lub odmowa takiej zgody pozostawione są uznaniu rady, a jedynie w sytuacji, gdy rada uzna, że podstawą rozwiązania stosunku pracy są zdarzenia związane z wykonywaniem przez radnego mandatu, zobowiązana jest odmówić wyrażenia zgody. Uchwałę rady gminy w przedmiocie odmowy wyrażenia zgody na wypowiedzenie umowy radnemu przez pracodawcę można zaskarżyć do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, występując o stwierdzenie nieważności uchwały odpowiednio na podstawie art. 25 ust. 2 w zw. z art. 101 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym.
Obecnie dominującą koncepcją jest brak arbitralności rady w wyrażeniu zgody, tj. rada musi wyrazić zgodę, jeśli przyczyna zwolnienia nie jest związana z mandatem radnego zwalnianego pracownika. Odmowy może udzielić tylko wtedy, jeśli przyczyna zwolnienia jest związana ze sprawowaniem mandatu. Zdaniem doktryny (np. komentarz do ustawy o samorządzie gminnym Gajewski/Jakubowski) wynika to także z wykładni celowościowej przepisu, który został wprowadzony w celu niezakłóconego wykonywania mandatu radnego i w tym zakresie powinien chronić pracownika przed zwolnieniem, a nie we wszelkich sytuacjach. Potwierdza to najnowsze orzecznictwo, przede wszystkim wyrok NSA
z 3 grudnia 2021 roku, sygn. III OSK 4443/21: łączne zastosowanie dyrektyw wykładni językowej i systemowej do obu zdań przepisu art. 25 ust. 2 ustawy o samorządzie gminnym prowadzi do wniosku, iż rada gminy ma obowiązek udzielić zgody na rozwiązanie stosunku pracy z radnym w każdym przypadku, za wyjątkiem sytuacji, gdy podstawą rozwiązania stosunku pracy są okoliczności związane z wykonywaniem mandatu radnego. Rada gminy nie posiada uprawnienia do ingerowania w prawo pracodawcy do rozwiązania stosunku pracy z pracownikiem, będącym radnym we wszystkich innych sytuacjach, gdzie ma ono swe uzasadnienie w obowiązującym porządku prawnym i nie jest związane z wykonywaniem przez radnego mandatu. W takich sytuacjach obowiązkiem rady gminy jest udzielenie zgody na rozwiązanie stosunku pracy z radnym.

Elżbieta Smirnow
radca prawny
Wojewódka i Wspólnicy sp. k.

SPIS TREŚCI

Przegląd legislacyjny

PRZEGLĄD LEGISLACYJNY - SAS 4 / 2024

EGZAMIN ÓSMOKLASISTY

Od 8 sierpnia 2024 r. obowiązuje rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 22 lipca 2024 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków i sposobu przeprowadzania egzaminu ósmoklasisty (Dz.U. z dnia 24 lipca 2024 r., poz. 1107).
Z treści rozporządzenia wynika, że przykładowe zadania, jakie mogą wystąpić na egzaminie ósmoklasisty, przeprowadzanym od roku szkolnego 2024/2025 oraz informatory o tym egzaminie mają zostać opublikowane na stronie Centralnej Komisji Egzaminacyjnej do dnia 1 września 2024 r.

WYNAGRODZENIA PRACOWNIKÓW SAMORZĄDOWYCH

Od 1 sierpnia 2024 r. (z mocą od dnia 1 lipca br.) obowiązują przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 12 lipca 2024 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych (Dz.U. z dnia 19 lipca 2024 r., poz. 1071).

Rozporządzenie zmienia minimalne stawki wynagrodzenia zasadniczego pracowników samorządowych. Od 1 sierpnia 2024 r. (z mocą od 1 lipca br.) stawki te wynoszą: do 4 000 zł brutto w I kategorii zaszeregowania, do 6 200 zł brutto w ostatniej XX kategorii zaszeregowania i osiągają poziom minimalnego wynagrodzenia za pracę w VII kategorii zaszeregowania – 4 300 zł brutto). Więcej na ten temat piszemy w dodatku Biuletyn Samorządowca.

WARUNKI ZABUDOWY, GDY BRAK PLANU MIEJSCOWEGO

Od 26 lipca 2024 r. obowiązuje rozporządzenie Ministra Rozwoju i Technologii z dnia 15 lipca 2024 r. w sprawie sposobu ustalania wymagań dotyczących nowej zabudowy i zagospodarowania terenu w przypadku braku miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego (Dz.U. z dnia 25 lipca 2024 r., poz. 1116).

Rozporządzenie określa sposób ustalania w decyzji o warunkach zabudowy wymagań dotyczących nowej zabudowy i zagospodarowania terenu, w przypadku braku miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, w tym wymagania dotyczące ustalania: linii zabudowy; maksymalnej intensywności zabudowy oraz maksymalnej i minimalnej nadziemnej intensywności zabudowy; udziału powierzchni zabudowy; szerokości elewacji frontowej; wysokości zabudowy; geometrii dachu (kąta nachylenia i układu połaci dachowych); minimalnego udziału powierzchni biologicznie czynnej; minimalnej liczby miejsc do parkowania. Rozporządzenia nie stosuje się do inwestycji zmieniających zagospodarowanie terenu w sposób inny, niż budowa obiektu budowlanego.

INFORMACJE O ŚRODOWISKU – TEKST JEDNOLITY

25 lipca 2024 r. w Dzienniku Ustaw, pod poz. 1112 opublikowane zostało obwieszczenie marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 14 czerwca 2024 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko.

Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko określa zasady i tryb postępowania w sprawach: udostępniania informacji o środowisku i jego ochronie; ocen oddziaływania na środowisko; transgranicznego oddziaływania na środowisko. Ustawa określa także zasady udziału społeczeństwa w ochronie środowiska.

WYNAGRODZENIA PRACOWNIKÓW NIEBĘDĄCYCH CZŁONKAMI KORPUSU SŁUŻBY CYWILNEJ

Od 24 lipca 2024 r. obowiązuje rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 12 lipca 2024 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie zasad wynagradzania pracowników niebędących członkami korpusu służby cywilnej zatrudnionych w urzędach administracji rządowej i pracowników innych jednostek (Dz.U. z dnia 23 lipca 2024 r., poz. 1101).

Nowelizacja określa wysokość (widełki) wynagrodzenia zasadniczego pracowników zatrudnionych w Instytucie Pamięci Narodowej, Prokuratorii Generalnej oraz w kancelarii Polskiej Akademii Nauk. Stawki tych wynagrodzeń w I kategorii zaszeregowania wynoszą od 4 242 zł brutto do 6 000 zł brutto, a w XII kategorii zaszeregowania od 8 800 zł brutto do 14 700 zł brutto. Nowelizacja zmienia także Tabelę D, w której określono „miesięczne stawki wynagrodzenia zasadniczego dla pozostałych pracowników urzędów i jednostek”. Te wynoszą w I kategorii zaszeregowania od 1 140 zł brutto do 6 200 zł brutto, a w XXI kategorii zaszeregowania od 2 830 zł brutto do 11 420 zł brutto.

FINANSE PUBLICZNE

Od 23 lipca 2024 r. obowiązuje ustawa z dnia 28 czerwca 2024 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z dnia 22 lipca 2024 r., poz. 1089).

Ustawa dotyczy dostosowania stabilizacyjnej reguły wydatkowej (SRW) do unijnych reguł fiskalnych i dostosowania polskiego prawa do reformy zarządzania gospodarczego w Unii Europejskiej, która weszła w życie 30 kwietnia 2024 r. poprzez poszerzenie przestrzeni fiskalnej i włączenie kolejnych jednostek sektora finansów publicznych do stabilizującej reguły wydatkowej; chodzi m.in. o Zakład Ubezpieczeń Społecznych, agencje wykonawcze czy instytucje gospodarki budżetowej.

DIETY CZŁONKÓW RADY DS. SPÓŁEK SKARBU PAŃSTWA

Od 18 lipca 2024 r. obowiązuje rozporządzenie prezesa Rady Ministrów z dnia 15 lipca 2024 r. w sprawie określenia wysokości diety oraz warunków i trybu zwrotu kosztów podróży i noclegów przysługujących przewodniczącemu oraz członkom Rady do spraw spółek z udziałem Skarbu Państwa i państwowych osób prawnych (Dz.U. z dnia 17 lipca 2024 r., poz. 1056).

Zgodnie z przepisami rozporządzenia przewodniczącemu Rady przysługuje miesięczna dieta za udział w jej pracach w wysokości 200% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku w czwartym kwartale roku poprzedniego, ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. Obecnie dieta przewodniczącego Rady wynosi: 7 539,50 zł x 2 = 15 079 zł brutto. Pozostałym członkom rady przysługuje miesięczna dieta za udział w jej pracach w wysokości 150% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku w czwartym kwartale roku poprzedniego, ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. Obecnie dieta członka Rady wynosi: 7 539,50 zł x 1,5 = 11 309,25 zł brutto.

SPIS TREŚCI

Definicja budowli i inne zmiany w podatkach lokalnych

AKTUALNOŚCI / PROJEKTY - SAS 4 / 2024

17 czerwca 2024 r. do uzgodnień międzyresortowych, konsultacji publicznych oraz opiniowania (m.in. przez Komisje Wspólną Rządu i Samorządu Terytorialnego) skierowany został projekt ustawy o zmianie ustawy o podatku rolnym, ustawy o podatkach i opłatach lokalnych, ustawy o podatku leśnym oraz ustawy o opłacie skarbowej (UD72).

Projekt proponuje wprowadzenie do ustawy o podatkach i opłatach lokalnych autonomicznej definicji pojęcia „budowla”, bez odwoływania się do przepisów pozapodatkowych, a także wyszczególnienie kategorii obiektów kwalifikowanych jako budowle w ustawie podatkowej (załącznik do ustawy). Proponuje się również wprowadzenie do ustawy o podatkach i opłatach lokalnych autonomicznej definicji pojęcia „budynku”, bez odwoływania się do przepisów pozapodatkowych, dla zachowania spójności projektowanych regulacji. Aby wyeliminować istniejące obecnie wątpliwości, proponuje się również rozwiązania, mające na celu jednoznaczne kwalifikowanie na potrzeby podatku od nieruchomości obiektów kompleksowych lub mających niejednorodny charakter.
Ponadto w celu ujednolicenia opodatkowania garaży wielostanowiskowych, znajdujących się w budynkach mieszkalnych, projekt proponuje uznać garaż wielostanowiskowy w budynku mieszkalnym za część mieszkalną takiego budynku.
Projekt proponuje również przywrócenie brzmienia przepisu (sprzed zmiany wprowadzonej od 1 stycznia 2022 r.), dotyczącego zwolnienia z podatku od nieruchomości budynków i budowli na obszarze lotnisk. Poprzednie brzmienie przepisu, wbrew uzasadnieniu do poselskiego projektu ustawy z dnia 8 lipca 2021 r. o zmianie ustawy o podatkach i opłatach lokalnych, nie budziło wątpliwości interpretacyjnych, wobec czego rozszerzenie zakresu zwolnienia, dokonane od dnia 1 stycznia 2022 r., nie miało uzasadnienia merytorycznego.
Ponadto, w celu uszczelnienia poboru opłaty uzdrowiskowej, projekt proponuje umożliwienie radzie gminy nałożenia na inkasentów opłaty uzdrowiskowej obowiązku prowadzenia ewidencji osób zobowiązanych do uiszczenia tej opłaty, analogicznie jak w przypadku obowiązujących przepisów w zakresie opłaty miejscowej. Zmiana ta umożliwi sprawowanie kontroli nad rzetelnym wywiązywaniem się z obowiązku pobierania opłaty uzdrowiskowej przez inkasentów tej opłaty. Inkasent odpowiada bowiem wyłącznie za podatek pobrany, a niewpłacony (art. 30 § 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. − Ordynacja podatkowa). Proponowana regulacja ma charakter fakultatywny − o jej zastosowaniu na terenie gminy decydować będzie rada gminy w uchwale.
Ponadto projekt wprowadza także zmiany w podatkach: od nieruchomości, rolnym oraz podatku leśnym w zakresie zwolnień podatkowych przysługujących instytutom badawczym.

SPIS TREŚCI

Dochody jednostek samorządu terytorialnego

AKTUALNOŚCI / PROJEKTY - SAS 4 / 2024

15 lipca 2024 r. do uzgodnień międzyresortowych i opiniowania (m.in. przez Komisje Wspólną Rządu i Samorządu Terytorialnego) trafił rządowy (Ministerstwo Finansów) projekt ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (UD90).

Jak czytamy w dołączonym do projektu OSR (ocena skutków regulacji): „Przedłożenie projektu ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (dalej: projekt), ma na celu wprowadzenie do porządku prawnego regulacji, zapewniających stabilny system finansowania jednostek samorządu terytorialnego (dalej: JST). Samorządy bowiem odpowiadają za świadczenie większości podstawowych usług publicznych dla mieszkańców”. Projekt m.in. zmienia zasady ustalania udziału, jaki JST otrzymują w podatkach PIT i CIT. Proponuje się, by dochody samorządów z tytułu PIT i CIT liczone były jako procent od dochodów podatników danego podatku z terenu danej JST (obecnie dochód samorządów z tytułu PIT i CIT naliczany jest od podatku należnego danej JST). Ponadto poszerza bazę podatkową o PIT ryczałtowy. Projekt wprowadza także – na potrzeby ustalania dochodów z PIT i CIT – nową kategorię JST, a mianowicie „miasta na prawach powiatu”. Projekt ponadto proponuje, zamiast obecnych części subwencji ogólnej, pojęcie potrzeb finansowych JST, które to potrzeby będą podlegać finansowaniu zwiększonymi dochodami z tytułu PIT i CIT i w mniejszym stopniu subwencją ogólną. Te potrzeby finansowe zostały zdefiniowane jako: potrzeby wyrównawcze, potrzeby oświatowe, potrzeby rozwojowe, potrzeby ekologiczne oraz potrzeby uzupełniające.
Znane są już pierwsze reakcje na przedstawiony projekt, m.in. Związku Miast Polskich, który w piśmie do resortu finansów zwraca uwagę na dyskryminację dochodową miast na prawach powiatu, dla których główny dochód własny, jakim staną się teraz wpływy z podatków PIT i CIT, został skalkulowany na poziomie niższym, niż suma udziałów gminy i powiatu. „Jest to oczywiste nieporozumienie, ponieważ miasta te wykonują nie tylko sumę zadań gminy i powiatu, ale także szereg zadań wykraczających poza ten zakres, w tym: budowa i utrzymanie dróg wojewódzkich i krajowych, transport aglomeracyjny, instytucje kultury o zasięgu regionalnym itd. Nieuwzględnienie tych oczywistych faktów jest dla nas niezrozumiałe.” – czytamy w piśmie.
Samorządowcy zwracają także uwagę na inne wady nowej regulacji, m.in. na niedoszacowanie potrzeb oświatowych (powiększenie dotychczasowej subwencji oświatowej następuje głównie poprzez włączenie do niej dotychczasowej dotacji przedszkolnej) i nie uwzględniają gwarancji rekompensaty samorządom podwyżek płac nauczycieli oraz pokrycia kosztów prowadzenia przedszkoli. Nie zawierają też potrzebnych zmian w zasadach finansowania placówek, prowadzonych przez podmioty inne, niż samorząd terytorialny (np. tzw. szkoły w chmurze). W ocenie samorządowców, aby zagwarantować wystarczający poziom finansowania oświaty, należałoby powiązać wysokość „potrzeb oświatowych” z odpowiednim procentem PKB (3% PKB na oświatę).
Samorządowcy zwracają ponadto uwagę na inne błędy w projekcie, np. oparcie tzw. „potrzeb rozwojowych” na błędnych determinantach.
Ponieważ projektowana ustawa ma na lata przesądzać o finansowaniu jednostek samorządu terytorialnego oraz realizowanych przez JST zadań na rzecz mieszkańców, to strona samorządowa Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego będzie domagać się od resortu finansów dokonania w projekcie stosownych korekt. Projekt po opiniowaniu na sierpniowym, plenarnym posiedzeniu KWRiST, do Sejmu trafi we wrześniu (rozpoczęcie prac po przerwie wakacyjnej 11 września).

SPIS TREŚCI

Ochrona ludności i obrona cywilna

AKTUALNOŚCI / PROJEKTY - SAS 4 / 2024

26 lipca 2024 r. na Stały Komitet Rady Ministrów skierowany został projekt ustawy o ochronie ludności i obronie cywilnej (UD70).

Zasadniczym celem ustawy o ochronie ludności i obronie cywilnej jest wypełnienie społecznego zapotrzebowania na bezpieczne i odporne środowisko cywilne w kontekście zagrożeń militarnych, w szczególności związanych z zagrożeniem ze strony Rosji. Ustawa koncentruje się na bezpieczeństwie obywateli i nie wpływa na gwarancje swobód obywatelskich. Projekt ustawy o ochronie ludności i obronie cywilnej konstytuuje system ochrony ludności w Rzeczypospolitej Polskiej, który składa się z organów administracji publicznej wykonujących zadania ochrony ludności, zwanych „organami ochrony ludności”, podmiotów wykonujących zadania ochrony ludności, zwanych „podmiotami ochrony ludności” oraz sił i środków przeznaczonych do realizacji zadań ochrony ludności, zwanych „zasobami ochrony ludności”. – czytamy w uzasadnieniu projektu. Projekt został pozytywnie (z uwagami) zaopiniowany przez Komisję Wspólną Rządu i Samorządu Terytorialnego na posiedzeniu plenarnym KWRiST, które odbyło się 17 lipca 2024 r.

SPIS TREŚCI