Dochody samorządów na nowych zasadach – pierwsze opinie
ANALIZY | KOMENTARZE - SAS 6 / 2024
Ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego została uchwalona przez Sejm RP 1 października 2024 roku. Senat RP nie wniósł do niej uwag. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Andrzej Duda podpisał ustawę 21 października. Tak, w największym skrócie, wyglądał ostatni etap drogi legislacyjnej dokumentu, na który czekały wszystkie polskie samorządy. Czy nowa ustawa zadowoli wszystkich? Odpowiedź na to pytanie nie jest i pewnie nie będzie jednoznaczna. Przy dużym zróżnicowaniu polskich samorządów nie jest łatwo znaleźć takie rozwiązanie, które w równym stopniu zapewni oczekiwania gmin wiejskich i miejsko-wiejskich, małych, średnich i dużych miast, powiatów i województw.
Głównym celem ustawy jest wprowadzenie regulacji, zapewniających stabilny system finansowania jednostek samorządu terytorialnego. Ma to nastąpić dzięki: wzmocnieniu finansów jednostek samorządu terytorialnego poprzez zwiększenie dochodów własnych, oparciu finansowania na dochodach wynikających z lokalnej bazy podatku dochodowego (PIT i CIT), obiektywnemu naliczaniu środków finansowych dla każdej jednostki, zapewnieniu lepszej alokacji środków publicznych poprzez uwzględnienie specyfiki poszczególnych kategorii samorządu, ograniczeniu nadmiernie rozbudowanego przepływu środków pomiędzy budżetem państwa a samorządami oraz zwiększeniu wpływu strony samorządowej na podział środków dla jednostek.
Istotnym założeniem ustawy było rozpoznanie różnic w poziomie zamożności samorządów, z uwzględnieniem różnic w dochodach i potrzebach wydatkowych. W dokumencie pojawia się nowe pojęcie „ogólnych potrzeb finansowych” jednostek samorządu terytorialnego, określonych jako suma potrzeb: wyrównawczych, oświatowych, rozwojowych, ekologicznych i uzupełniających. Przy tym potrzeby wyrównawcze będą ustalane dla tej jednostki samorządu terytorialnego, dla której indywidualny wskaźnik zamożności jest równy lub mniejszy, niż określona w ustawie procentowa wartość wskaźnika zamożności, ustalonego dla danej kategorii samorządu. To, co najbardziej istotne z punktu widzenia wszystkich samorządów, czyli finansowanie ich potrzeb, będzie następować poprzez zwiększone dochody z tytułu udziału w PIT i CIT. Jeżeli to zwiększenie dochodów podatkowych okaże się niewystarczające do pokrycia potrzeb finansowych, jednostka otrzyma subwencję ogólną. Ważna informacja dla najbardziej zamożnych samorządów – znika tzw. „janosikowe”. Zamiast, jak dotychczas, wpłaty do budżetu państwa, będą one miały pomniejszony dochód z tytułu udziału w PIT i ew. także z CIT. Utworzona zostanie w budżecie państwa rezerwa na uzupełnienie dochodów samorządowych. Wyniesie ona równowartość 1% kwoty potrzeb finansowych, ustalonych dla wszystkich jednostek plus 700 000 tys. zł.
Redakcja SAS zebrała pierwsze opinie dotyczące nowych zasad, na podstawie których Ministerstwo Finansów określiło wielkość dochodów samorządowych. Zapytaliśmy także o obawy dotyczące wielkości wydatków bieżących, w tym przede wszystkim kosztów utrzymania oświaty oraz oczekiwania związane z finansowaniem rozwoju w perspektywie najbliższych lat. Zachęcamy do lektury!
Grzegorz Szuplewski
UMP – W jakiej rzeczywistości finansowej są samorządy?
ZGWRP – Ocena nowej ustawy o dochodach JST
ZPP – Ocena kierunków zmian w systemie dochodów JST
ZSP – Czy kierunek zmian w dochodach JST jest właściwy?
Komentarz Mariusza Gołaszewskiego, prezesa zarządu Aesco Group
