Uchwała gminy dotycząca diet radnych i sołtysów powinna rozstrzygać również kwestie długotrwałego niewykonywania przez nich zadań i obowiązków
ROZSTRZYGNIĘCIA NADZORCZE WOJEWODÓW - SAS 2 / 2024
Rozstrzygnięcie nadzorcze Wojewody Wielkopolskiego z dnia 16 lutego 2024 r., nr NP-II.4131.1.63.2024.5
Rada gminy nie może ograniczyć sytuacji, w których sołtysowi nie przysługuje dieta czy zwrot kosztów podróży służbowej jedynie do przypadku „ustania pełnienia funkcji”. Uchwała przyznająca diety sołtysom powinna także rozstrzygać kwestie związane z przysługiwaniem (potrącaniem) diet, w sytuacji długotrwałego niewykonywania zadań i obowiązków przez sołtysa. Dieta nie jest bowiem wynagrodzeniem, a jedynie rekompensatą utraconych w związku z pełnioną funkcją dochodów, czy poniesionych kosztów.
Tak wynika z rozstrzygnięcia nadzorczego Wojewody Wielkopolskiego, stwierdzającego nieważność części postanowień uchwały rady gminy w sprawie ustalenia wysokości diet radnych i sołtysów – ze względu na istotne naruszenie prawa. W zakwestionowanym przez organ nadzoru przepisie uchwały
(§ 5 ust. 3) rada gminy postanowiła, że „w przypadku ustania pełnienia funkcji lub jej objęcia w ciągu miesiąca kalendarzowego wysokość diety, o której mowa w ust. 1, ulega zmniejszeniu o 1/30 za każdy dzień niewykonywania obowiązków”.
Jak podkreślił Wojewoda Wielkopolski zapis § 5 ust. 3 uchwały narusza w stopniu istotnym art. 37b ust. 1 ustawy o samorządzie gminny, ponieważ ogranicza potrącenie diety sołtysów jedynie do przypadków „ustania pełnienia funkcji lub jej objęcia w ciągu miesiąca kalendarzowego”, przy jednoczesnym braku regulacji dotyczących sytuacji, gdy osoby te nie wykonują przez dłuższy czas swoich obowiązków.
W myśl art. 37b ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym, rada gminy może ustanowić zasady, na jakich przewodniczącemu organu wykonawczego jednostki pomocniczej będzie przysługiwała dieta oraz zwrot kosztów podróży służbowej. Przepis ten daje radzie gminy możliwość „wynagradzania” sołtysów i przewodniczących organów wykonawczych jednostek pomocniczych, poprzez przyznanie im diety oraz zwrotu kosztów podróży służbowej. „Użyty przez ustawodawcę w przepisie art. 37b ust. 1 ustawy wyraz „dieta” należy rozumieć jako zwrot kosztów związanych z pełnieniem funkcji. Jego istota sprowadza się do wyrównywania wydatków i strat spowodowanych pełnieniem funkcji sołtysa. Osoba pełniąca funkcję sołtysa zachowuje prawo do zwrotu kosztów i wydatków poniesionych w związku ze sprawowaniem tej funkcji, a nie z tytułu samego bycia taką osobą.” – podkreślił organ nadzoru. Wojewoda Wielkopolski zwrócił także uwagę na uzasadnienie wyroku WSA w Poznaniu z dnia 23 października 2019 r. (sygn. akt II SA/Po 555/19), w którym stwierdzono: „Skoro dieta sprowadza się do wyrównania wydatków i strat spowodowanych pełnieniem funkcji przewodniczącego rady, to osoba pełniąca tę funkcję zachowuje prawo do zwrotu kosztów i wydatków poniesionych w związku ze sprawowaniem funkcji, a nie z tytułu samego faktu bycia taką osobą. Zgodzić się zatem należy z poglądem, że zakresem regulacji uchwały podjętej na podstawie delegacji ustawowej zawartej w omawianym przepisie, winna być objęta m.in. sytuacja, gdy sołtys przez dłuższy okres nie wykonuje obowiązków wynikających z pełnionej funkcji, a tym samym nie ponosi żadnych kosztów związanych z pełnieniem funkcji. W przeciwnym razie dieta ustalona w stałej kwocie ma charakter okresowego ryczałtu, który przyjmuje charakter stałego wynagrodzenia, niezależnego od kosztów związanych z pełnieniem funkcji.”
W konsekwencji Wojewoda Wielkopolski uznał, że uchwała rady gminy skonstruowała § 5 ust. 3 badanej uchwały w sposób, który narusza w stopniu istotnym art. 37b ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym, ponieważ ogranicza potrącenie diety sołtysów jedynie do wybranych przypadków, przy jednoczesnym braku regulacji dotyczących sytuacji, gdy osoby te nie wykonują przez dłuższy czas swoich obowiązków. „Tym samym konieczne jest stwierdzenie nieważności tego przepisu w zakresie wskazanym w sentencji rozstrzygnięcia nadzorczego.” – podkreślił Wojewoda Wielkopolski.
