Rozliczanie czasu pracy kierowcy autobusu szkolnego
PRAWO PRACY - SAS 2 / 2012
PYTANIE PODINSPEKTORA DS. OBSŁUGI MIESZKAŃCÓW I KADR:
Urząd gminy zatrudnia na umowę o pracę kierowcę autobusu szkolnego i opiekuna dzieci i młodzieży w czasie dowozu do i ze szkoły. Pracownicy powinni wykonywać swoją pracę od godz. 7.00 do 9.00, a następnie od godz. 12.00 do 16.00. Jak prawidłowo rozliczać te godziny pracy i jaki zastosować system czasu pracy?
ODPOWIEDŹ PRAWNIKA:
W oparciu o art. 5 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeksu pracy („Jeżeli stosunek pracy określonej kategorii pracowników regulują przepisy szczególne, przepisy kodeksu stosuje się w zakresie nieuregulowanym tymi przepisami”) specyfika pracy kierowców uregulowana została ustawą z dnia 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców.
Czasem pracy kierowcy jest czas od roz poczęcia do zakończenia pracy, która obejmuje wszystkie czynności związane z wykonywaniem przewozu drogowego, w szczególności (art. 6 ust. 1 ustawy):
- prowadzenie pojazdu,
- załadowywanie i rozładowywanie oraz nadzór nad załadunkiem i wyładunkiem,
- nadzór oraz pomoc osobom wsiadającym i wysiadającym,
- czynności spedycyjne,
- obsługę codzienną pojazdów i przyczep,
- inne prace podejmowane w celu wykonania zadania służbowego lub zapewnienia bezpieczeństwa osób, pojazdu i rzeczy (w tym czynności związane z rozgrzaniem autobusu w czasie mrozów),
- niezbędne formalności administracyjne,
- utrzymanie pojazdu w czystości.
Czasem pracy kierowcy jest również czas poza przyjętym rozkładem czasu pracy, w którym kierowca pozostaje na stanowisku pracy w gotowości do wykonywania pracy, w szczególności podczas oczekiwania na załadunek lub rozładunek, których przewidywany czas trwania nie jest znany kierowcy przed wyjazdem albo przed rozpoczęciem danego okresu.
Ponadto do czasu pracy kierowcy wliczane są przerwy (art. 13 ust. 1 ustawy):
- trwająca 15 minut, którą pracodawca jest obowiązany wprowadzić, jeżeli dobowy wymiar czasu pracy kierowcy wynosi co najmniej 6 godzin,
- w przypadku, gdy liczba godzin pracy nie przekracza w danym dniu 9, kierowcy przysługuje po 6 kolejnych godzinach pracy co najmniej 30-minutowa przerwa przeznaczona na odpoczynek,
- w przypadku, gdy liczba godzin pracy wynosi więcej niż 9, kierowcy przysługuje przerwa w wymiarze nie krótszym niż 45 minut.
Wskazane powyżej przerwy mogą być dzielone na okresy krótsze, trwające co najmniej 15 minut każdy, wykorzystywane w trakcie 6-godzinnego czasu pracy lub bezpośrednio po tym okresie.
Ponieważ do czasu pracy kierowcy wlicza się nie tylko czas jazdy, ale również czas wykonywania przez niego innych zadań, wskazana powyżej 30 lub 45-minutowa przerwa będzie przysługiwała kierowcy zarówno wtedy, gdy w ciągu wskazanych powyżej 6 godzin kierował samochodem, jak również wtedy, gdy w tym czasie wykonywał jeszcze inne czynności.
Za naruszenie przepisów o czasie pracy, pracodawcy grozi kara grzywny od 1000 zł do 30.000 zł (art. 281 Kodeksu pracy).
W myśl art. 18 ust. 1 ustawy system i rozkład czasu pracy kierowców powinien być ustalony w regulaminie pracy - dopuszczalne jest stosowanie przerywanego lub zadaniowego czasu pracy.
PRZERYWANY CZAS PRACY
Przerywany czas pracy (art. 16 ustawy) polega na tym, że w ramach z góry ustalonego rozkładu występuje nie więcej niż jedna przerwa w pracy w ciągu doby, trwająca nie dłużej niż 5 godzin. W przypadku, gdy kierowca wykonuje przewozy regularne, przerwa może trwać nie dłużej niż 6 godzin, jeżeli dobowy wymiar czasu pracy nie przekracza 7 godzin. Za czas przerwy przysługuje kierowcy prawo do wynagrodzenia w wysokości połowy wynagrodzenia za dyżur (połowa wynagrodzenia określonego stawką godzinową lub miesięczną; jeśli taki składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony przysługuje połowa z 60% wynagrodzenia). Podczas przerwy kierowca może swobodnie dysponować swoim czasem. Przy ustalaniu rozkładu czasu pracy w systemie przerywanego czasu pracy stosuje się przepisy dotyczące przerw przeznaczonych na odpoczynek, chyba że przerwa przewidziana w ustalonym rozkładzie czasu pracy następuje nie później niż po upływie okresu, po którym kierowcy przysługuje przerwa przeznaczona na odpoczynek.
ZADANIOWY CZAS PRACY
Zadaniowy czas pracy (art. 17 ustawy) może być stosowany w przypadkach uzasadnionych rodzajem wykonywanych przewozów lub ich szczególną organizacją. Polega on na tym, że zadania przewozowe ustala pracodawca w takim wymiarze, aby mogły być wykonane w ramach ustalonego czasu pracy (w ciągu 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie 5-dniowym tygodniu pracy) oraz z uwzględnieniem przepisów dotyczących przerw przeznaczonych na odpoczynek i okresów odpoczynku. Ustawodawca nie precyzuje, jak bardzo szczegółowo powinny być określone zadania kierowcy. Z pewnością na tyle, by można było stwierdzić, czy ich wykonanie jest możliwe w ramach podstawowych norm czasu pracy. Zadania powinny być określone na stałe, np. w umowie o pracę czy też w regulaminie pracy, a ich zmiana wykraczająca poza umówiony rodzaj pracy wymaga wypowiedzenia lub porozumienia zmieniającego (chyba że dodatkowe zadanie mieści się w umówionym zakresie czynności).
Czas pracy kierowcy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy, w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy (art. 11 ust. 1 ustawy). Tygodniowy czas pracy kierowcy, łącznie z godzinami nadliczbowymi, nie może przekraczać przeciętnie 48 godzin w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy. Może być on przedłużony do 60 godzin, jeżeli średni tygodniowy czas pracy nie przekroczy 48 godzin w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy (art. 12 ust. 1 i 2 ustawy).
W stosunku do kierowców, u których nie ma obowiązku instalowania tachografu, pracodawca ma obowiązek prowadzić ewidencję czasu taką, jak w stosunku do „zwykłych” pracowników (np. pracowników administracyjnych, obsługi czy opiekunów dzieci i młodzieży w czasie dowozu do i ze szkoły).
W sytuacji, gdy jest zainstalowany tachograf istnieje możliwość ewidencjonowania czasu pracy kierowcy na postawie dokumentów przewidzianych w ustawie o czasie pracy kierowców, czyli:
- zapisów na wykresówkach,
- wydruków danych z karty kierowcy i tachografu cyfrowego,
- plików pobranych z karty kierowcy i tachografu cyfrowego,
- rejestrów opracowanych na podstawie tych dokumentów.
Zarówno w przypadku opiekuna dzieci i młodzieży w czasie dowozu do i ze szkoły, jak i w przypadku kierowcy autobusu szkolnego, najlepiej jest zastosować system przerywanego czasu pracy (art. 139. § 1 Kodeksu pracy – „Jeżeli jest to uzasadnione rodzajem pracy lub jej organizacją, może być stosowany system przerywanego czasu pracy według z góry ustalonego rozkładu, przewidującego nie więcej niż jedną przerwę w pracy w ciągu doby, trwającą nie dłużej niż 5 godzin. Przerwy nie wlicza się do czasu pracy, jednakże za czas tej przerwy pracownikowi przysługuje prawo do wynagrodzenia w wysokości połowy wynagrodzenia należnego za czas przestoju”).
Anna Strmiska-Mietlińska
Zbigniew Mietliński
Podstawa prawna:
– Art. 6 ust. 1, art. 11 ust. 1, art. 12 ust. 1 i 2, art. 13 ust. 1, art. 16, art. 17, art. 18 ust. 1 ustawy z 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców (Dz. U. z 2004 r. nr 92, poz. 879 z późniejszymi zmianami),
– Art. 5, art. 139 § 1, art. 281 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późniejszymi zmianami).
