Odwołanie dyrektora gminnego ośrodka kultury
PRAWO PRACY - SAS 2 / 2012
PYTANIE SEKRETARZA GMINY:
Jeżeli zostałaby podjęta uchwała w sprawie podziału samorządowej instytucji kultury - gminnego ośrodka kultury na dwie odrębne samorządowe instytucje kultury: gminny ośrodek kultury i gminną bibliotekę publiczną, to:
- Kiedy i w jaki sposób należałoby odwołać dyrektora gminnego ośrodka kultury, który uległby podziałowi biorąc pod uwagę zapis art. 20 ust. 1 ustawy z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej, który stanowi: „Podział instytucji kultury polega na utworzeniu dwóch lub więcej instytucji kultury w oparciu o załogę i mienie należące do instytucji kultury ulegającej podziałowi”?
– czy należałoby odwołać najpierw dyrektora gminnego ośrodka kultury zachowując termin wypowiedzenia?
– czy można byłoby podczas okresu wypowiedzenia zaproponować dyrektorowi dzielonego gminnego ośrodka kultury objęcie stanowiska dyrektora gminnej biblioteki publicznej, jaka powstałaby w wyniku podziału GOK (posiada wymagane kwalifikacje) i powołać go na to stanowisko bez przeprowadzenia procedury konkursu?
- Czy w przypadku pozostałych pracowników GOK, gdyby doszło do podziału GOK można zaproponować - podczas przejmowania tych pracowników na podstawie 231 Kodeksu Pracy przez dwie powstałe w wyniku podziału samorządowe instytucje kultury - np. pracownikowi, który jest zatrudniony na pełnym etacie, zatrudnienie na pół etatu?
ODPOWIEDŹ PRAWNIKA:
Przepis art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (Dz.U. z 2001 r. Nr 13, poz. 123 z późn. zm.) stanowi, że dyrektora instytucji kultury powołuje organizator na czas określony lub nieokreślony, po zasięgnięciu opinii właściwych związków zawodowych działających w tej instytucji kultury oraz stowarzyszeń zawodowych i twórczych. Odwołanie następuje w tym samym trybie.
W przypadku gminnych instytucji kultury ich organizatorem jest gmina. Zgodnie z art. 18 ust. 2 pkt h ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 z późn. zm.) do wyłącznej kompetencji rady gminy należy tworzenie, likwidacja i reorganizacja gminnych jednostek organizacyjnych, posiadających osobowość prawną, jak również nieposiadających osobowości prawnej, w tym instytucji kultury oraz wyposażania ich w majątek.
Zgodnie z art. 30 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, powołanie, jak również odwołanie dyrektora gminnej instytucji kultury, należy do organu wykonawczego gminy (wójta, burmistrza, prezydenta miasta).
Konkurs jest obowiązkowy w instytucjach kultury wymienionych w rozporządzeniu Ministra Kultury z dnia 19 października 2004 r. w sprawie ustalenia listy samorządowych instytucji kultury, w których wyłonienie kandydata na stanowisko dyrektora następuje w drodze konkursu (Dz.U. Nr 242, poz. 2422). W rozporządzeniu tym brak jest przedmiotowej instytucji kultury.
Wyżej powołane przepisy mają charakter lex specjalis w stosunku do ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz.U. Nr 223, poz. 1458 z późn. zm.), w tym jej art. 11 i następnych.
Oznacza to, że powołanie dyrektorów obu nowoutworzonych instytucji kultury będzie mogło nastąpić bez przeprowadzenia konkursu.
W judykaturze przedmiotu prezentowane są dwa poglądy dotyczące trybu i formy powołania dyrektora instytucji kultury.
Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 11 stycznia 2005 r., sygn. akt I PZP 11/04 (opubl. OSNP 2005/9/123, Biul.SN 2005/1/27, Prok i Pr.-wkł. 2005/6/35, OSP 2005/11/135) uznał, że powołanie dokonane na podstawie art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej stanowi podstawę nawiązania stosunku pracy w rozumieniu art. 68 k.p. (na podstawie powołania) z dyrektorem instytucji kultury.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie w wyroku z dnia 24 września 2009 r., sygn. akt III SA/Lu 295/09 (Lex nr 530485) stwierdził, że powołanie i odwołanie dyrektora instytucji kultury oraz jego zastępcy - przez organizatora będącego jednostką samorządu terytorialnego - następuje w formie zarządzenia. Zdaniem Sądu ani przepisy ustawy o samorządzie gminnym, ani przepisy ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej nie mówią, w jakiej formie następuje powołanie i odwołanie dyrektora instytucji kultury oraz jego zastępcy przez organizatora będącego jednostką samorządu terytorialnego. Tę lukę prawną należy wypełnić przez zastosowanie analogii art. 26a ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym, w którym jest mowa o powoływaniu i odwoływaniu zastępcy wójta w drodze zarządzenia. Poza tym, skoro ustawa o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej nie wskazuje formy decyzji administracyjnej dla tych czynności oznacza to, że następują one w formie zarządzenia.
Sąd uznał ponadto, że niedopuszczalne jest powołanie na stanowisko pełniącego obowiązki dyrektora instytucji kultury.
Analogiczny pogląd wyraził Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 1 czerwca 2010 r., sygn. akt II OSK 598/10 (Lex nr 597716). W orzeczeniu tym Sąd stwierdził, że art. 15 ust. 1 ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej jest przepisem z zakresu prawa administracyjnego i ma charakter bezwzględnie obowiązujący. Wprowadzony ustawowo obowiązek współdziałania organów administracji publicznej z innymi podmiotami przy podejmowaniu określonych rozstrzygnięć oznacza, że zobowiązany do zasięgnięcia opinii organ musi zapoznać się ze stanowiskiem określonego podmiotu i stanowisko to rozważyć.
Odmienny pogląd wyraził Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 17 marca 2010 r., sygn. akt II OSK 23/10 (Lex nr 597502), uznając, że powołanie, o którym mowa w art. 15 ust. 1 ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej jest powołaniem w rozumieniu art. 68 § 1 k.p. i z tego powodu wojewoda nie posiada kompetencji do stwierdzenia nieważności powołania podjętego na podstawie art. 15 ust. 1 ustawy o organizowaniu (…).
W uzasadnieniu wyroku Sąd wyjaśnił, że powołanie w trybie art. 15 ww. ustawy, dokonane w formie zarządzenia organu wykonawczego gminy jest powołaniem, o którym mowa w art. 68 § 1 k.p., czyli jest czynnością pracodawcy zatrudniającego pracownika, a nie organu administracji publicznej podlegającego władczemu nadzorowi administracyjnemu.
Przepis art. 70 § 1 k.p. stanowi, że pracownik zatrudniony na podstawie powołania może być w każdym czasie - niezwłocznie lub w określonym terminie - odwołany ze stanowiska przez organ, który go powołał. Dotyczy to również pracownika, który na podstawie przepisów szczególnych został powołany na stanowisko na czas określony.
ODWOŁANIE
Zgodnie jednak z art. 15 ust. 5 ustawy o organizowaniu działalności kulturalnej, dyrektor samorządowej instytucji kultury, powołany na czas określony, może być odwołany przed upływem tego okresu w następujących przypadkach:
- na własną prośbę,
- z powodu choroby trwale uniemożliwiającej wykonywanie obowiązków,
- z powodu naruszenia przepisów prawa w związku z zajmowanym stanowiskiem,
- w razie odstąpienia od realizacji uzgodnionego z organizatorem programu działania instytucji kultury.
Wyżej powołany przepis nie wskazuje natomiast podziału instytucji kultury, jako przesłanki odwołania dyrektora tej instytucji.
Zgodnie z art. 20 ust. 1 ustawy o organizowaniu (…) podział instytucji kultury polega na utworzeniu dwóch lub więcej instytucji kultury w oparciu o załogę i mienie należące do instytucji kultury ulegającej podziałowi.
CO ZAWIERA AKT O PODZIALE
Akt o podziale instytucji kultury zawiera (ust. 3):
- nazwę dzielonej instytucji kultury,
- nazwę, rodzaj, siedzibę i przedmiot działania instytucji kultury powstałych w wyniku podziału,
- określenie jednostek organizacyjnych włączonych do instytucji tworzonych w wyniku podziału,
- ustalenie zasad przejęcia zobowiązań i wierzytelności przez instytucje powstające w wyniku podziału.
Do podziału mają odpowiednie zastosowanie przepisy art. 19 ust. 3 i 4 ww. ustawy.
Mając na uwadze wyżej cytowane przepisy, w akcie o podziale instytucji kultury powinny znaleźć się informacje (np. w postaci stosownego załącznika) o tym, którzy pracownicy zostali przejęci przez jedną, a którzy (pozostali) przez drugą nowo utworzoną instytucję kultury. Przejęcie pracowników następuje w trybie art. 231 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.).
Zgodnie z § 1 ww. przepisu, w razie przejścia zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę staje się on z mocy prawa stroną w dotychczasowych stosunkach pracy, z zastrzeżeniem przepisów § 5. Przepis ten stanowi, że pracodawca, z dniem przejęcia zakładu pracy lub jego części, jest obowiązany zaproponować nowe warunki pracy i płacy pracownikom świadczącym dotychczas pracę na innej podstawie niż umowa o pracę oraz wskazać termin, nie krótszy niż 7 dni, do którego pracownicy mogą złożyć oświadczenie o przyjęciu lub odmowie przyjęcia proponowanych warunków. W razie nieuzgodnienia nowych warunków pracy i płacy dotychczasowy stosunek pracy rozwiązuje się z upływem okresu równego okresowi wypowiedzenia, liczonego od dnia, w którym pracownik złożył oświadczenie o odmowie przyjęcia proponowanych warunków, lub od dnia, do którego mógł złożyć takie oświadczenie. Przepis § 4 zdanie drugie stosuje się odpowiednio.
Przejście zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę nie może stanowić przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie przez pracodawcę stosunku pracy (§ 6).
W terminie 2 miesięcy od przejścia zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę, pracownik może bez wypowiedzenia, za siedmiodniowym uprzedzeniem, rozwiązać stosunek pracy. Rozwiązanie stosunku pracy w tym trybie powoduje dla pracownika skutki, jakie przepisy prawa pracy wiążą z rozwiązaniem stosunku pracy przez pracodawcę za wypowiedzeniem (§ 4).
W analizowanym przypadku wydaje się zatem, że najlepszym rozwiązaniem byłoby zaproponowanie dotychczasowemu dyrektorowi instytucji kultury stanowiska dyrektora jednej z nowo tworzonych, w wyniku podziału, instytucji kultury.
Na tym etapie nie jest dopuszczalna zmiana wymiaru czasu pracy (z pełnego etatu na 1 etatu) pracownikowi zatrudnionemu na podstawie umowy o pracę. Taka zmiana, z uwzględnieniem odpowiednich przepisów k.p., będzie możliwa dopiero pomiędzy nowym pracodawcą „przejętego pracownia”, a tym pracownikiem.
Sławomir Pyźlak
Podstawa prawna:
– Ustawa z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (Dz.U. z 2001 r. Nr 13, poz. 123 z późn. zm.),
– Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 z późn. zm.),
– Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.).
