Ochrona sygnalistów

23 maja 2024 r. Sejm uchwalił ustawę o ochronie sygnalistów. Obecnie prace nad ustawą kontynuuje Senat.

To był projekt rządowy, przedłożony przez ministra ds. rodziny, pracy i polityki społecznej. Projekt nie był opiniowany przez Komisję Wspólną Rządu i Samorządu Terytorialnego, a jedynie na forum Komisji Wspólnej resort odpowiedzialny zaprezentował stronie samorządowej jego ostateczną, przyjętą przez rząd i skierowaną do Sejmu wersję. Ustawa wdraża do systemu prawa polskiego przepisy unijne, dotyczące ochrony sygnalistów, z ponad dwuletnim opóźnieniem (wdrożenie przepisów unijnych powinno nastąpić do 17 grudnia 2021 r.). Ustawa reguluje: warunki objęcia ochroną sygnalistów zgłaszających lub ujawniających publicznie informacje o naruszeniach prawa; środki ochrony sygnalistów zgłaszających lub ujawniających publicznie informacje o naruszeniach prawa; zasady ustalania wewnętrznej procedury zgłaszania informacji o naruszeniach prawa i podejmowania działań następczych; zasady zgłaszania informacji o naruszeniach prawa organowi publicznemu; zasady ujawnienia publicznego informacji o naruszeniach prawa; zadania Rzecznika Praw Obywatelskich związane ze zgłaszaniem informacji o naruszeniach prawa; zadania organów publicznych związane ze zgłaszaniem informacji o naruszeniach prawa i z podejmowaniem działań następczych.

SPIS TREŚCI

Prawo pracy

22 maja 2024 r. do Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego skierowany został opracowany przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej projekt ustawy o zmianie ustawy o rynku pracy i służbach zatrudnienia.

Projekt wypełnia założenia Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększania Odporności (KPO) i stanowi realizację części kamienia milowego nr A51G dla reformy pn. A4.1 Efektywne instytucje na rzecz rynku pracy. Projekt ma na celu wyposażyć publiczne służby zatrudnienia w narzędzia do radzenia sobie z kluczowymi wyzwaniami rynku pracy:

• niskim poziomem aktywności zawodowej (w III kwartale 2023 r. prawie 3,9 mln osób w wieku produkcyjnym pozostawało biernymi zawodowo);
• wysoką liczbą długotrwale bezrobotnych (co drugi zarejestrowany bezrobotny pozostawał w rejestrze powiatowego urzędu pracy łącznie przez okres ponad 12 miesięcy w okresie ostatnich 2 lat);
• niskimi kwalifikacjami bezrobotnych oraz niskim udziałem Polaków w kształceniu ustawicznym (30% bezrobotnych ma wykształcenie co najwyżej gimnazjalne, a ponad 32% nie ma kwalifikacji zawodowych);
• trudną sytuacją osób młodych na rynku pracy (w III kwartale 2022 r. tzw. wskaźnik NEET, określający odsetek osób młodych (15-29 lat) niepracujących, nieuczących się i niedokształcających, wyniósł w Polsce 9,3% i wprawdzie był niższy od wskaźnika w UE (11,2%), ale wciąż niemal co dziesiąty młody człowiek nie był aktywny ani na rynku pracy ani nie podnosił swoich kwalifikacji);
• niedoborem pracowników na rynku pracy – kluczową barierą w rozwoju firm staje się niedobór odpowiednich kandydatów do pracy.

SPIS TREŚCI

Finanse publiczne

21 maja 2024 r. wpis do Wykazu prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów, pod numerem UC49 uzyskał projekt ustawy o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw.

Wskutek zmiany przepisów UE konieczne jest dostosowanie stabilizacyjnej reguły wydatkowej (SRW), zawartej w ustawie z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz.U. z 2023 r. poz. 1270, z późn. zm.) (dalej: ustawa o finansach publicznych), do unijnych reguł fiskalnych. Reforma zarządzania gospodarczego w Unii Europejskiej, która weszła w życie w dniu 30 kwietnia 2024 r. zmodyfikowała wymagania dotyczące reguł fiskalnych. W efekcie wprowadzenia nowych regulacji na szczeblu Unii Europejskiej zachodzi potrzeba dostosowania SRW do wymogów i rozwiązań wynikających z prawa UE. Przewiduje się poszerzenie zakresu podmiotowego SRW (rozszerzenie zakresu o agencje wykonawcze, ZUS, instytucje gospodarki budżetowej, państwowe osoby prawne, o których mowa w art. 9 pkt 14 ustawy o finansach publicznych), zwiększenie uspójnienia wyłączeń ze stosowania SRW z regulacjami UE. Dostosowana do nowych reguł unijnych zostanie także definicja działań dyskrecjonalnych oraz mechanizm określający wysokość dostosowania fiskalnego.

SPIS TREŚCI

Prawo budowlane

16 maja 2024 r. do marszałka Sejmu wniesiony został komisyjny (Komisja ds. petycji) projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo budowlane. Projekt dotyczy uproszczenia procedury zgłaszania organowi administracji architektoniczno-budowlanej zmiany sposobu użytkowania obiektu budowlanego lub jego części.

Projektowana ustawa zakłada wykreślenie z art. 71 ust. 2 pkt 4 Prawa budowlanego fragmentu dotyczącego zaświadczenia o zgodności z ustaleniami miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Wynika to z faktu, że organy administracji architektoniczno-budowlanej sprawdzają zgodność zamierzenia budowlanego z Miejscowym Planem Zagospodarowania Przestrzennego (MPZP) i na tym bazują, podejmując decyzję, niezależnie od zaświadczenia wójta (burmistrza, prezydenta miasta).

SPIS TREŚCI

Ochrona zwierząt

Od 1 maja 2024 r. obowiązują przepisy uchwalonej 12 kwietnia 2024 r. ustawy zmieniającej ustawę o zmianie ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U. z 2024 r., poz. 647).

Nowelizacja dotyczy uchylenia przepisów ustawy liberalizującej zasady prowadzenia amatorskich (nienaukowych) poszukiwań zabytków. Jak czytamy w uzasadnieniu jej projektu „nowelizacja ma na celu uchylenie ustawy z dnia 13 lipca 2023 r. o zmianie ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U. poz. 1904), której celem jest zliberalizowanie przepisów regulujących prowadzenie poszukiwań ukrytych lub porzuconych zabytków przy użyciu urządzeń technicznych i elektronicznych. W praktyce chodzi głównie o osoby posługujące się detektorami metali, poszukujące znajdujących się pod ziemią (lub pod wodą) metalowych zabytków, w tym zabytków archeologicznych, przede wszystkich monet i ozdób wykonanych z metali szlachetnych oraz broni pochodzącej z różnych epok historycznych, w szczególności z czasów II wojny światowej. Sytuacja ta stanowi realne zagrożenie dla dziedzictwa kulturowego, a z uwagi na liczne nieścisłości w treści przepisów, utrudnia ich zastosowanie w praktyce.”.

SPIS TREŚCI

Gminna oczyszczalnia ścieków z mikrobiogazownią

ANALIZY SAMORZĄDOWE - BIULETYN SAMORZĄDOWCA 3 / 2024

Obecna polityka Unii Europejskiej, wymuszająca dekarbonizację gmin i miast, skłania władze regionalne ku nowym inwestycjom pro-ekologicznym. Zagospodarowanie energetyczne odpadów komunalnych, jakimi są np. osady ściekowe, może stanowić część działań, które wychodzą naprzeciw tym oczekiwaniom. Zwłaszcza, że obowiązująca nowa dyrektywa ściekowa obliguje oczyszczalnie do ograniczenia negatywnego oddziaływania na środowisko i zachowania neutralności energetycznej.

MOŻLIWOŚCI BIOGAZOWE GMINNYCH OCZYSZCZALNI

W Polsce funkcjonuje ok. 3000 oczyszczalni, spośród których nie 10%, a co najmniej 30% można wyposażyć w węzeł fermentacji metanowej. Wbrew powszechnie przyjętemu założeniu, zagospodarowanie osadów ze ścieków komunalnych jest możliwe już także w przypadku małych oczyszczalni o przepustowości od 1000 do 5000 m3 ścieków na dobę. Podczas oczyszczania powstaje wystarczająca ilość osadów zasilenia biogazowni o mocy od 20 do 75 kWe. Rozwiązania, jakie proponowane są dla małych oczyszczalni ścieków komunalnych, opierają się o wykorzystanie osadów nadmiernych lub osadów zmieszanych (nadmiernych i świeżych). Przy projektowaniu całego rozwiązania uwzględnia się maksymalne wykorzystanie i dostosowanie istniejącej infrastruktury, choć do części procesów konieczne będzie postawienie nowych obiektów.

MAŁA BIOGAZOWNIA – ROZWIĄZANIE SZYTE NA MIARĘ OCZYSZCZALNI

Instalacje biogazowe o mocy do 75 kWe z powodzeniem funkcjonują już w Polsce. Szeroko stosowane w rolnictwie, zostały zaadaptowane też do wymagań gminnych oczyszczalni ścieków komunalnych. Taką możliwość wykorzystała Spółka Wodna „Łeba”, której instalacja biogazowa, wykonana przez firmę NATURALNA ENERGIA.plus Sp. z o.o., działa już od stycznia 2023 roku. To sprytne rozwiązanie, które tam zastosowano, pomaga odciążyć region w czasie sezonowo zwiększonego napływu ścieków. Poza zagospodarowaniem osadów i zmniejszeniem ich odorowości, biogazownia niesie ze sobą dwie korzyści finansowe: wytwarza energię elektryczną i ciepło, które można zużyć w obrębie zakładu lub – w przypadku prądu, sprzedać nadwyżki do sieci.
Do 30 czerwca 2024 r. można składać wnioski o dofinansowanie inwestycji z programu priorytetowego „Rozwój kogeneracji w oparciu o biogaz komunalny”.

NATURALNA ENERGIA.plus
www.naturalnaenergia.plus

SPIS TREŚCI

Piąty wymiar recyklingu – system do ogólnopolskiej zbiórki zużytego oleju spożywczego (UCO)

NOWOCZESNE TECHNOLOGIE - BIULETYN SAMORZĄDOWCA 3 / 2024

EMKA S.A. to lider w dziedzinie innowacyjnych rozwiązań ekologicznych. Mając ponad 30-letnie doświadczenie na rynku logistyki, odbiorów i przetwarzania odpadów medycznych, postanowiła wykorzystać swoje know-how, rozwijając nowy obszar działalności – EMKA Oil. Jest to świeży projekt firmy, który wychodzi naprzeciw zmieniającym się potrzebom społeczeństwa, wytyczając nowe szlaki i angażując się w stosowanie nowoczesnych technologii. Celem firmy jest zrewolucjonizowanie sposobu, w jaki ludzie postrzegają UCO, tak aby tworzyć pozytywny i trwały wpływ na środowisko naturalne. Z tego powodu EMKA stworzyła unikatowe rozwiązanie – system Ogólnopolskiej Zbiórki Zużytego Oleju Spożywczego.

Zgodnie z polskimi przepisami, do zbierania UCO zobowiązane są m.in.: hotele, restauracje czy bary. Tymczasem liczba gospodarstw domowych w Polsce zbliża się do 13 milionów, a w każdym niemal domu używa się oleju spożywczego, który po smażeniu trafia najczęściej do kanalizacji, wywołując zatory i związane z nimi awarie. UCO jest też wyzwaniem dla systemów oczyszczania ścieków, a jeśli dostanie się do gleby, może powodować niepowetowane straty w przyrodzie. Dlatego tak istotne jest, by ta lwia część zużywanego w naszym kraju oleju spożywczego zaczęła w końcu trafiać do recyklingu.
Olejomaty to rewolucyjny system pozwalający na stworzenie na poziomie gmin sieci punktów z maszynami, do których lokalna społeczność może oddawać UCO. Pozostałe elementy systemu to specjalnie zaprojektowane butelki do zbierania oleju spożywczego oraz innowacyjna aplikacja dla mieszkańców, która władzom gminy da także dostęp do danych o ilości oleju przekazanego do ponownego wykorzystania. Olejomaty to milowy krok do poszerzenia liczby frakcji odpadów, które mogą być zbierane i segregowane przez gospodarstwa domowe w całej Polsce.

W przypadku zainteresowania projektem zapraszamy do wypełnienia formularza dostępnego pod adresem: https://emkaoil.pl/kontakt/
Specjaliści EMKA skontaktują się z Państwem i odpowiedzą na wszelkie pytania.

SPIS TREŚCI

Zielone inwestycje w miastach: nowoczesne technologie dla budownictwa społecznego i komunalnego

NOWOCZESNE TECHNOLOGIE - BIULETYN SAMORZĄDOWCA 3 / 2024

Według różnych szacunków obecnie w Polsce brakuje od 1,5 do 2 mln mieszkań. Współczesne miasta stoją przed wyzwaniem zapewnienia odpowiedniego standardu życia mieszkańcom, przy jednoczesnym dbaniu o środowisko, zgodnie z coraz bardziej wymagającymi normami. Budownictwo społeczne i komunalne, jako kluczowy element polityki mieszkaniowej, odgrywa istotną rolę w realizacji tych celów. W dobie rosnących kosztów pracy i materiałów nowoczesna technologia prefabrykacji staje się odpowiedzią na te wyzwania.

PREFABRYKACJA – PRZYSZŁOŚĆ BUDOWNICTWA SPOŁECZNEGO I KOMUNALNEGO

Prefabrykacja to technologia budowy, która polega na wytwarzaniu elementów konstrukcyjnych w kontrolowanych warunkach fabrycznych, a następnie szybkim i sprawnym montażu tych elementów na placu budowy. Taki sposób wznoszenia budynków ma wiele zalet.
Po pierwsze, prefabrykacja znacznie skraca czas budowy. Elementy budynku, takie jak ściany, stropy czy biegi schodowe, są produkowane równocześnie z przygotowywaniem placu budowy. To pozwala na zredukowanie czasu realizacji inwestycji nawet o 50% w porównaniu do tradycyjnych metod. Dla gmin i miast oznacza to szybsze zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych lokalnych społeczności. Po drugie, prefabrykacja zapewnia wyższą jakość wykonania. Elementy wytwarzane w fabrykach podlegają ścisłej kontroli jakości, co minimalizuje ryzyko błędów budowlanych i obniża koszty eksploatacji budynków w przyszłości. To istotny aspekt z perspektywy zarządzania zasobami komunalnymi, gdzie koszty utrzymania obiektów są kluczowe.

EKOLOGICZNE ASPEKTY PREFABRYKACJI

Budownictwo prefabrykowane ma również mniejszy wpływ na środowisko1. Po pierwsze, proces produkcji elementów budowlanych jest bardziej efektywny i generuje mniej odpadów w porównaniu do tradycyjnych metod budowy. Po drugie, materiały wykorzystywane w prefabrykacji są często bardziej ekologiczne, wprowadza się np. niskoemisyjne cementy.
Dodatkowo, budynki prefabrykowane spełniają zazwyczaj wyższe standardy akustyczne i są lepiej izolowane termicznie, co przekłada się na niższe zużycie energii na ogrzewanie – dla mieszkańców to mniejsze rachunki za energię, a dla środowiska redukcja emisji CO2.

NOWOCZESNE TECHNOLOGIE W BUDOWNICTWIE SPOŁECZNYM

Inwestycje w nowoczesne technologie są kluczowym elementem transformacji budownictwa mieszkaniowego. Wdrażanie rozwiązań, takich jak: panele fotowoltaiczne, pompy ciepła czy magazyny energii2, może znacznie poprawić efektywność energetyczną budynków komunalnych.
Ponadto inteligentne systemy zarządzania budynkami pozwalają na optymalizację zużycia energii i wody oraz zarządzanie oświetleniem i ogrzewaniem. Dzięki temu mieszkańcy mogą cieszyć się wyższym komfortem życia, a miasta i gminy mogą lepiej zarządzać zasobami komunalnymi.
Wsparcie finansowe dla zielonych inwestycji
Realizacja zielonych inwestycji w budownictwie społecznym i komunalnym wymaga odpowiedniego wsparcia finansowego. Obecnie dostępne są programy pomocowe i dotacje, zarówno na poziomie krajowym, jak i europejskim3, które umożliwiają realizację ambitnych projektów miast, przyczyniając się do tworzenia bardziej przyjaznych i zrównoważonych przestrzeni miejskich.

1. Zgodnie z raportem firmy JLL Polska, na podstawie danych uzyskanych od największego polskiego producenta prefabrykatów
Pekabex wynika, że budynek prefabrykowany jest o 27% mniej emisyjny, niż ten sam obiekt zbudowany w technologii tradycyjnej.
2. Takie przykładowe rozwiązania zostały wprowadzone w inwestycji osiedla Katowickiego TBS
przy ul. Korfantego, realizowanego w generalnym wykonawstwie przez firmę Pekabex.
3. M.in. możliwość wsparcia finansowego inwestycji mieszkaniowej w ramach rządowego planu rozwojowego w przypadku spełnienia przez budynek wskaźnika rocznego zapotrzebowania na nieodnawialną energię pierwotną EP, nie większego niż EP< 52 kWh)m2*rok. Dofinansowanie może sięgać nawet 80%.

SPIS TREŚCI

Wójt, burmistrz, prezydent miasta nie może upoważnić zastępcy do dokonywania zmian w budżecie

SĄDY O SAMORZĄDACH - BIULETYN SAMORZĄDOWCA 3 / 2024

Uchwała Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Rzeszowie z dnia 6 września 2021 r., nr XXII/1341/2021

Prezydent miasta może powierzyć zastępcy prezydenta w swoim imieniu określone sprawy gminy, związane z kierowaniem i organizacją urzędu, sprawy pracownicze, a nie sprawy dotyczące prezydenta jako organu wykonawczego gminy. Zatem powierzenie określonych spraw zastępcy prezydenta należy rozumieć w kontekście uprawnień do kierowania urzędem, a nie w kontekście wypełniania funkcji organu wykonawczego.

Stosownie do postanowień art. 26 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym (dalej: u.s.g.) wójt jest organem wykonawczym w gminie. Wójt wykonuje uchwały rady gminy i zadania gminy, określone przepisami prawa (art. 30 ust. 1 u.s.g.). Wójt kieruje bieżącymi sprawami gminy oraz reprezentuje ją na zewnątrz (art. 31 u.s.g.). Na podstawie art. 33 ust. 4 u.s.g. wójt może powierzyć prowadzenie określonych spraw gminy w swoim imieniu zastępcy wójta lub sekretarzowi gminy.
Z przepisów ustawy o samorządzie gminnym wynika, że prezydent miasta może wyznaczyć swojego zastępcę, niemniej jednak nie przysługują mu z mocy prawa takie uprawnienia, jak prezydentowi. Przepisy ustawy o samorządzie gminnym nie przyznają zastępcy wójta (burmistrza, prezydenta miasta) żadnych samodzielnych kompetencji. Dysponuje on jedynie uprawnieniami, które wójt (burmistrz, prezydent miasta) zechce mu przydzielić, zgodnie z obowiązującym prawem.
W przepisach ustawy o finansach publicznych brak jest podstawy prawnej do możliwości scedowania przez prezydenta miasta uprawnień, jako organu wykonawczego, do dokonywania zmian w budżecie na inne osoby, w tym na zastępcę prezydenta miasta. Uprawnienie takie nie wynika również z przepisów ustawy o samorządzie gminnym. Przykładowo, na mocy art. 31 u.s.g. prezydent miasta ma kompetencję do kierowania bieżącymi sprawami gminy i w tym zakresie może powierzyć przypisane mu kompetencje swojemu zastępcy (art. 33 ust. 4 u.s.g.). Ten ostatni przepis nie może jednak stanowić podstawy do delegowania przypisanych prezydentowi miasta, jako organowi wykonawczemu gminy, kompetencji. Wykładnia językowa przepisu art. 33 ust 4 u.s.g. nie może być oderwana od treści całego przepisu art. 33, a w szczególności ust. 3 art. 33 u.s.g. Wykładnia ta daje podstawę do stwierdzenia, że prezydent miasta może powierzyć zastępcy prezydenta w swoim imieniu określone sprawy gminy, związane z kierowaniem i organizacją urzędu, sprawy pracownicze, a nie sprawy dotyczące prezydenta jako organu wykonawczego gminy. Zatem powierzenie określonych spraw zastępcy prezydenta, należy rozumieć w kontekście uprawnień do kierowania urzędem, a nie w kontekście wypełniania funkcji organu wykonawczego.

SPIS TREŚCI

Radny może zostać zatrudniony w jednostce organizacyjnej gminy, innej niż urząd gminy

SĄDY O SAMORZĄDACH - BIULETYN SAMORZĄDOWCA 3 / 2024

Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku z dnia 10 lipca 2008 r., sygn. akt II SA/Bk 405/08

Osoba wybrana na radnego lub radny może wykonywać pracę w ramach stosunku pracy w jednostce organizacyjnej gminy, innej niż urząd gminy, z wyjątkiem funkcji kierownika lub zastępcy kierownika tej jednostki. Skoro radny może, w ramach stosunku pracy, pozostawać „szeregowym” pracownikiem jednostki organizacyjnej gminy, to również kierownik takiej jednostki organizacyjnej może powierzyć radnemu gminy wykonywanie pracy w tej jednostce organizacyjnej, na podstawie umowy cywilnoprawnej.

Tak orzekł Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku, oddalając skargę na rozstrzygnięcie nadzorcze wojewody, stwierdzające nieważność uchwały rady gminy w sprawie stwierdzenia wygaśnięcia mandatu radnego. Zakwestionowaną przez wojewodę uchwałą rada gminy stwierdziła wygaśnięcie mandatu radnego, z powodu naruszenia art. 24d ustawy o samorządzie gminnym przez radnego rady gminy. W uzasadnieniu uchwały wskazano, że kierownik zakładu budżetowego Przedsiębiorstwo Robót Komunalnych zawarł z radnym trzy umowy zlecenia. Tymczasem, zgodnie z treścią art. 24d ustawy o samorządzie gminnym, wójt nie może powierzyć radnemu gminy, w której radny uzyskał mandat, wykonywania pracy na podstawie umowy cywilnoprawnej.
W ocenie wojewody podlaskiego rada gminy dokonała nadinterpretacji prawa, ponieważ ograniczenie przewidziane w art. 24d ustawy o samorządzie gminnym formułuje bezwzględny zakaz powierzania radnemu wykonywania pracy na podstawie umowy cywilnoprawnej. Jednakże redakcja tego przepisu wskazuje, że zakaz ten jest adresowany wyłącznie do wójta gminy; adresatem tego zakazu nie jest radny. W konsekwencji wojewoda stwierdził nieważność badanej uchwały.
Ze stanowiskiem wojewody zgodził się Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku, wskazując, że „z naruszeniem normy prawnej, regulowanej przepisem art. 24d ustawy o samorządzie gminnym, mielibyśmy do czynienia wówczas, gdyby umowa została zawarta z radnym bądź przez samego wójta, bądź przez jego pełnomocnika, któremu wójt polecił zawarcie konkretnej umowy z radnym. Skoro ustawodawca skierował zakaz sformułowany w art. 24d wprost do wójta, to skutkami naruszenia tego zakazu nie można obciążać radnego. Ewentualne konsekwencje bowiem może ponosić tylko adresat ustanowionego zakazu. Trafne zatem jest twierdzenie organu nadzoru, że przepis art. 24d ustawy samorządowej nie precyzuje żadnej sankcji nakładanej na radnego, ze względu na zawarcie umowy z wójtem. Brak jest zatem podstawy prawnej do stwierdzenia wygaśnięcia mandatu radnego.” Na poparcie swojego stanowiska WSA w Białymstoku powołał się też na inne przepisy ustawy o samorządzie gminnym, wskazując m.in., że: „Dopuszczalność zawarcia umowy z radnym przez kierownika zakładu budżetowego gminy wynika z interpretacji przepisów art. 24a oraz art. 24b ustawy o samorządzie gminnym. Zgodnie z tymi przepisami zarówno radny, jak i osoba wybrana na radnego nie może wykonywać pracy w ramach stosunku pracy w urzędzie gminy, w której sprawuje lub uzyskała mandat, oraz nie może wykonywać funkcji kierownika lub jego zastępcy w jednostce organizacyjnej gminy. A contrario stwierdzić należy, że osoba wybrana na radnego lub radny może wykonywać pracę w ramach stosunku pracy w jednostce organizacyjnej gminy, innej niż urząd gminy, z wyjątkiem funkcji kierownika lub zastępcy kierownika tej jednostki. Skoro radny może, w ramach stosunku pracy, pozostawać „szeregowym” pracownikiem jednostki organizacyjnej gminy, to również kierownik takiej jednostki organizacyjnej może powierzyć radnemu gminy wykonywanie pracy w tej jednostce organizacyjnej na podstawie umowy cywilnoprawnej”.

SPIS TREŚCI

Ograniczenia i zakazy w prowadzeniu działalności przez radnych

ANALIZY SAMORZĄDOWE - BIULETYN SAMORZĄDOWCA 3 / 2024

Osoby pełniące funkcję radnego jednostki samorządu terytorialnego muszą liczyć się z tym, że jako osoby pełniące funkcje publiczne będą doznawać licznych ograniczeń w zakresie prowadzonych działalności w prywatnej i zawodowej części swojego życia. Ograniczenia te są o tyle istotne, że w większości przypadków ich naruszenie powoduje wygaśnięcie mandatu radnego.

W niniejszym artykule przedstawione zostaną ograniczenia prawne, wiążące radnych w zakresie podejmowania różnego rodzaju działalności, na przykładzie radnych gminy. Na pozostałych dwóch szczeblach samorządowych ograniczenia te mają co do zasady analogiczny kształt i charakter. Tym samym, radni innych szczebli samorządowych, aniżeli gminny, w drodze analogii powinni odczytywać niniejsze opracowanie odnoszące się do radnych gminy. Ewentualne odmienności w tym zakresie są wyraźnie sygnalizowane.

ZAKAZ NAWIĄZYWANIA STOSUNKU PRACY W URZĘDZIE GMINY

Jednym z pierwszych, uregulowanych w przepisach ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. z 2024 r. poz. 609; dalej: u.s.g.), zakazów jest określony w art. 24a ust. 1 u.s.g. zakaz zatrudniania radnego w urzędzie gminy, w której radny uzyskał mandat. Co przy tym istotne, naruszenie tego zakazu nie wpływa na ważność zawartej umowy o pracę, a na mandat radnego. Jak wskazuje się w tym zakresie w piśmiennictwie: „Zgodnie ze skreślonym obecnie art. 24a ust. 4 u.s.g. nawiązanie przez radnego stosunku pracy, o którym mowa w ust. 1 i 2 tego przepisu, było równoznaczne ze zrzeczeniem się mandatu. Nie wpływało to natomiast na ważność czynności prawnej, będącej podstawą świadczenia pracy. Identycznie rzecz ta ma się na gruncie aktualnie obowiązującego stanu prawnego. Zgodnie bowiem z art. 383 § 1 pkt 5 k. wyb. (a wcześniej – art. 190 ust. 1 pkt 2a o.w.), wskutek naruszenia ustawowego zakazu łączenia mandatu radnego z wykonywaniem określonych w odrębnych przepisach funkcji lub działalności, mandat ten wygasa. Wobec powyższego utrzymywanie analogicznego w treści przepisu w ustawie samorządowej było zbędne. I tylko to było powodem skreślenia art. 24a ust. 4 tej ustawy” (patrz: A. Szewc, Komentarz do art. 24 ustawy [w:] A. Szewc, G. Jyż, Z. Pławecki, Ustawa o samorządzie gminnym. Komentarz, Warszawa 2012).
Powyższe oznacza również, że występuje pełna swoboda zatrudnienia radnego w charakterze pracownika samorządowego w urzędzie innej gminy bądź starostwie powiatowym czy urzędzie marszałkowskim.

ZAKAZ PEŁNIENIA FUNKCJI KIEROWNIKA/ZASTĘPCY GMINNEJ JEDNOSTKI ORGANIZACYJNEJ

W przywołanym już przepisie art. 24a u.s.g. ustawodawca w ust. 2 uregulował kolejny zakaz, obejmujący osoby pełniące funkcję radnych. Przepis ten stanowi, że: „Radny nie może pełnić funkcji kierownika gminnej jednostki organizacyjnej oraz jego zastępcy”. Warto zaznaczyć, że przepis ten należy odczytywać w ten sposób, że pełnienie funkcji kierownika lub zastępcy gminnej jednostki organizacyjnej obejmuje nie tylko sytuacje związane z istnieniem stosunku pracy, ale także wszelkie inne stosunki prawne, w wyniku których dana osoba pełni ww. funkcje (np. umowy menadżerskie, czasowe powierzenie obowiązków, działanie społeczne, itp.).
Istotne jest również to, że funkcjonowanie powyższego zakazu nie wyklucza jednak pozostawania w stosunku pracy w takiej jednostce na innym stanowisku, aniżeli kierownik lub zastępca kierownika. W piśmiennictwie pojawia się przy tym niekiedy również pogląd, jakoby analizowany zakaz powinien rozciągać się na pełnienie wszelkich funkcji kierowniczych w gminnych jednostkach organizacyjnych (np. główny księgowy), aczkolwiek jest to pogląd dość odosobniony, a już na pewno nie dominujący.

STOSUNEK PRACY W STRUKTURACH GMINNYCH PRZED OBJĘCIEM MANDATU RADNEGO

Ustawodawca nie zapomniał w regulacjach prawnych, zawartych w u.s.g., a także o sytuacjach, w których radny pracował w jakiejkolwiek gminnej jednostce organizacyjnej, zanim uzyskał mandat. I tak, osoba wybrana na radnego nie może wykonywać pracy w ramach stosunku pracy w urzędzie gminy, w której uzyskała mandat, oraz wykonywać funkcji kierownika lub jego zastępcy w jednostce organizacyjnej tej gminy. Przed przystąpieniem do wykonywania mandatu osoba ta obowiązana jest złożyć wniosek o urlop bezpłatny w terminie siedmiu dni od dnia ogłoszenia wyników wyborów przez właściwy organ wyborczy. Radny taki otrzymuje urlop bezpłatny na okres sprawowania mandatu oraz trzech miesięcy po jego wygaśnięciu.
Co przy tym istotne, radny otrzymuje urlop bezpłatny bez względu na rodzaj i okres trwania stosunku pracy. Stosunek pracy zawarty na czas określony, który ustałby przed terminem zakończenia urlopu bezpłatnego, przedłuża się do trzech miesięcy po zakończeniu tego urlopu. W przypadku zaś radnego wykonującego funkcję kierownika lub jego zastępcy w jednostce organizacyjnej, przejętej lub utworzonej przez gminę w czasie kadencji, termin na złożenie wniosku o urlop bezpłatny wynosi sześć miesięcy od dnia przejęcia lub utworzenia tej jednostki.
Istotne znaczenie odgrywa również przewidziana przez ustawodawcę sankcja – niezłożenie przez radnego wniosku o urlop bezpłatny jest równoznaczne ze zrzeczeniem się mandatu.
Stosownie zaś do art. 24c u.s.g., po wygaśnięciu mandatu pracodawca przywraca radnego do pracy na tym samym lub równorzędnym stanowisku pracy, z wynagrodzeniem odpowiadającym wynagrodzeniu, jakie radny otrzymywałby, gdyby nie przysługujący urlop bezpłatny. Radny zgłasza gotowość przystąpienia do pracy w terminie siedmiu dni od dnia wygaśnięcia mandatu.
Z punktu widzenia analizowanej problematyki pojawia się również pytanie, czy w przypadku, gdy radny zostaje wybrany na kolejną kadencję, to jego wniosek o urlop bezpłatny, który został złożony przy okazji rozpoczęcia poprzedniej kadencji, jest w dalszym ciągu aktualny, czy też powinien złożyć taki wniosek ponownie. W tym zakresie nie ma jednolitego stanowiska, a pojawiające się argumenty mogą przemawiać tak za jednym, jak i drugim stanowiskiem. Biorąc jednak pod uwagę ewentualne negatywne konsekwencje, jakie mogą pojawić się po stronie radnego (utrata mandatu radnego), zasadnym jest przyjęcie, że radny powinien wystąpić z ponownym wnioskiem o urlop bezpłatny.

ZAKAZ WYKONYWANIA INNEJ „PRACY”

Trudno nie zwrócić uwagi na fakt, że umowa o pracę nie jest jedyną formą wykonywania pracy w świetle polskiego ustawodawstwa. Zauważono to również w odniesieniu do radnych. Jak stanowi bowiem przepis art. 24d u.s.g., wójt nie może powierzyć radnemu gminy, w której radny uzyskał mandat, wykonywania pracy na podstawie umowy cywilnoprawnej. Przepis ten odnosić się będzie do wszelkich form wykonywania pracy na podstawie jakiejkolwiek umowy o charakterze cywilnoprawnym, np. umowy zlecenia, umowy o dzieło, itp. Co więcej, zakaz ten obejmuje także powierzenie wykonywania pracy radnemu przez inne osoby uprawnione do występowania w imieniu gminy (np. przez skarbnika, sekretarza czy zastępcę wójta). Zakaz ten nie obejmuje natomiast zawierania tego typu umów przez kierowników gminnych jednostek organizacyjnych. W takiej sytuacji należy jednak mieć na uwadze to, że jeśli radny zawrze taką umowę z kierownikiem gminnej jednostki organizacyjnej w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, to naruszy inny przepis u.s.g (o którym w dalszej części), co skutkować z kolei będzie wygaśnięciem mandatu (o tym również w dalszej części).
Warto również zauważyć, że analizowany zakaz nie odnosi się do stosunków cywilnoprawnych, zawartych przed uzyskaniem przez radnego mandatu. Powyższy zakaz odnosi się jednak także do sytuacji, w których na podstawie umowy z radnym pracę miałaby wykonywać osoba trzecia. Natomiast w sytuacji, w której wskutek zawarcia umowy z osobą trzecią pracę wykonywałby radny, rozważenia każdorazowo wymaga pozorność czynności prawnej, bądź naruszenie analizowanego zakazu przez radnego.
Kwestią budzącą poważne wątpliwości jest określenie sankcji za naruszenie zakazu zawarcia umowy cywilnoprawnej, na której podstawie radnemu powierzone będzie wykonywanie pracy. Wydaje się, że konsekwencją powyższego jest wygaśnięcie mandatu radnego, na podstawie art. 383 § 1 pkt 5 Kodeksu wyborczego. Nie jest to jednak pogląd powszechnie akceptowalny, tak w doktrynie, jak i piśmiennictwie. Dyskusyjne są także konsekwencje naruszenia analizowanego zakazu dla skutków zawartej umowy. Niektórzy autorzy wskazują, że tego typu umowa dotknięta jest wadą nieważności, aczkolwiek także ten pogląd nie ma charakteru powszechnego.

WYKORZYSTYWANIE MANDATU RADNEGO DLA INNYCH CELÓW

Dość specyficznym zakazem jest ten określony przez ustawodawcę w art. 24e u.s.g. Składa się on z dwóch elementów. Po pierwsze, radni nie mogą podejmować dodatkowych zajęć, ani otrzymywać darowizn, mogących podważyć zaufanie wyborców do wykonywania mandatu zgodnie z art. 23a ust. 1 u.s.g., tj. godnie, rzetelnie i uczciwie (patrz: zawarta w odsyłanym przepisie treść roty ślubowania radnego). Po drugie zaś, radni nie mogą powoływać się na swój mandat w związku z podjętymi dodatkowymi zajęciami bądź działalnością gospodarczą, prowadzoną na własny rachunek lub wspólnie z innymi osobami.
Z uwagi na lakoniczność występujących w analizowanym zakresie sformułowań, stanowiących opis zachowań niedozwolonych, stwierdzić należy, że zakaz ustanowiony komentowaną normą prawną dotyczy wszelkich zachowań radnego, będących zarówno działaniem, jak i zaniechaniem, o ile pozostają one w sprzeczności ze zobowiązaniami, których radny podjął się, składając rotę ślubowania. Bez znaczenia pozostaje zatem okoliczność, czy zakazane dodatkowe zajęcia mają charakter zarobkowy, komercyjny, czy też wykonywane są społecznie, honorowo. Nie jest także istotne, czy dodatkowe zajęcia mają charakter jednorazowy, czy też powtarzający się. Co przy tym istotne, naruszenie analizowanego zakazu może wiązać się jedynie z sankcjami politycznymi lub moralnymi (etycznymi). Brak jest natomiast w tym zakresie jakiejkolwiek sankcji prawnej.

NIEPOŁĄCZALNOŚĆ MANDATU RADEGO

Uregulowane w stosunku do radych ograniczenia odnoszą się nie tylko do prowadzenia określonych rodzajów działalności, ale również do pełnienia innych funkcji. W tym zakresie istotne znaczenie odgrywa przepis art. 25b u.s.g., zgodnie z którym mandatu radnego nie można łączyć z:

• mandatem posła lub senatora;
• wykonywaniem funkcji wojewody lub wicewojewody;
• członkostwem w organie innej jednostki samorządu terytorialnego.

Skutkiem naruszenia tego zakazu jest wygaśnięcie mandatu radnego – stosownie do art. 383 Kodeksu wyborczego.

ZAKAZ PROWADZENIA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ

W przeciwieństwie do wójtów radni mogą prowadzić działalność gospodarczą. Nie oznacza to jednak, że działalność ta nie podlega jakimkolwiek ograniczeniom. Wręcz przeciwnie – ustawodawca, mając świadomość możliwych nadużyć po stronie radnych, wprowadził do przepisów u.s.g., jako formę regulacji o charakterze antykorupcyjnym, przepis art. 24f ust. u.s.g. Zgodnie z jego brzmieniem, radni nie mogą:

• prowadzić działalności gospodarczej na własny rachunek z wykorzystaniem mienia gminy, w której uzyskali mandat;
• prowadzić działalności gospodarczej wspólnie z innymi osobami z wykorzystaniem mienia gminy, w której uzyskali mandat;
• zarządzać tego typu działalnością;
• być przedstawicielem w prowadzeniu tego typu działalności;
• być pełnomocnikiem w prowadzeniu tego typu działalności.

Warto zauważyć, że pod koniec 2021 r. ustawodawca zdecydował się na wprowadzenie jednego, w praktyce dość istotnego dla wielu radnych wyjątku, który jeszcze na początku poprzedniej kadencji samorządowej powodował liczne wygaszenia mandatów radnych. Zgodnie z art. 31 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2021 r. o ochotniczych strażach pożarnych: „Wójtowie (burmistrzowie, prezydenci miast), zastępcy wójtów (burmistrzów, prezydentów miast), skarbnicy gmin, sekretarze gmin, kierownicy jednostek organizacyjnych gminy, osoby zarządzające i członkowie organów zarządzających gminnymi osobami prawnymi, inne osoby wydające decyzje administracyjne w imieniu wójta (burmistrza, prezydenta miasta) oraz radni mogą być członkami władz ochotniczych straży pożarnych, w tym ochotniczych straży pożarnych prowadzących działalność gospodarczą z wykorzystaniem mienia komunalnego”. Przepis ten stosuje się odpowiednio do radnych powiatu, radnych województwa, zarządu powiatu, zarządu województwa, skarbnika powiatu, skarbnika województwa, sekretarza powiatu, sekretarza województwa, osób wydających decyzje administracyjne w imieniu starosty, osób wydających decyzje w imieniu marszałka województwa, kierowników jednostek organizacyjnych powiatu, kierowników jednostek organizacyjnych województwa i osób zarządzających lub członków organu zarządzającego powiatową osobą prawną oraz wojewódzką osobą prawną.
Jeżeli radny przed rozpoczęciem wykonywania mandatu prowadził działalność gospodarczą, objętą analizowanym zakazem, jest obowiązany do zaprzestania prowadzenia tej działalności, w ciągu trzech miesięcy od dnia złożenia ślubowania. Niewypełnienie tego obowiązku stanowi podstawę do stwierdzenia wygaśnięcia mandatu radnego w trybie art. 383 § 1 pkt 5 Kodeksu wyborczego.

SKUTKI WYKORZYSTANIA PRZEZ RADNEGO MIENIA KOMUNALNEGO W ŚWIETLE ORZECZNICTWA

Jak już wyżej zaznaczono, naruszenie zakazu z art. 24f ust. 1 u.s.g. skutkuje wygaśnięciem mandatu radnego. Na kanwie przypadków objętych analizowanym przepisem, w orzecznictwie sądów administracyjnych pojawiają się jednak rozbieżne stanowiska. Nie sposób nie zauważyć, że dominujący pogląd jest jednak najbardziej restrykcyjny i właśnie z nim powinni liczyć się radni, naruszając ww. zakaz. Zgodnie z tym poglądem, skutkiem wykorzystania przez radnego mienia komunalnego jest w każdym wypadku utrata jego mandatu. W tym zakresie warto przytoczyć przykładowe tezy z orzecznictwa: „W orzecznictwie sądów administracyjnych ugruntował się pogląd, że sformułowanie “wykorzystywanie” odnosi się do wszystkich przypadków korzystania z mienia komunalnego gminy w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, bez względu na to, czy wykorzystanie to ma podstawę prawną czy jest stałe bądź jednorazowe, wreszcie czy jest odpłatne czy też nieodpłatne. (…) Nie jest też istotne, czy radny prowadzący działalność gospodarczą, jako jedyny korzysta z mienia komunalnego, czy też korzystają z niego także inne osoby. Wykorzystanie mienia komunalnego jest wystarczającą przesłanką do wygaśnięcia mandatu radnego i nie ma znaczenia, czy przy wykorzystaniu tego mienia komunalnego radny odniósł korzyści czy też nie. Przepis art. 24f ust. 1 u.s.g. nie uzależnia bowiem wygaśnięcia mandatu radnego od osiągnięcia zysku z korzystania z mienia komunalnego, lecz rozstrzygający jest sam fakt korzystania z tego mienia” (tak: wyrok NSA z dnia 17 maja 2016 r., sygn. II OSK 725/16).
W orzecznictwie sądów administracyjnych pojawiają się jednak (choć zdecydowanie rzadziej) poglądy, jakoby w przypadku korzystania z mienia komunalnego, na zasadach jego powszechnej dostępności, radny zachowuje sprawowany mandat. Przykładowo: „Art. 24f ust. 1 i 1a u.s.g. przy przyjętej wykładni jego zastosowania nie operuje niedającym się uzasadnić rygoryzmem, albowiem w takim zakresie, w jakim nie da się skutku w postaci wygaszenia mandatu uzasadnić celem regulacji, przepis wyłącza spod zakazu korzystanie przez radnego z mienia gminnego na zasadach pełnej powszechności. W tym znaczeniu analizowane przepisy normujące wygaszanie mandatu radnego nie mają charakteru bezwzględnego, albowiem służą zapobieżeniu jedynie takiej sytuacji, w której występuje rzeczywiste zagrożenie angażowania się radnego w sytuacje, mogące poddawać w wątpliwość autorytet konstytucyjnych organów Państwa oraz osłabiać zaufanie wyborców i opinii publicznej do ich prawidłowego funkcjonowania” (tak: wyrok NSA z dnia 18 lutego 2016 r., sygn. II OSK 2759/15).
Dodatkowo, okazjonalnie w orzecznictwie można spotkać się również z poglądami, zgodnie z którymi incydentalne, jednorazowe korzystanie przez radnego z mienia komunalnego, nie skutkuje utratą przez niego mandatu. I tak: „Wobec powyższego, w okolicznościach faktycznych niniejszej sprawy nie można było przyjąć, by jednorazowe, incydentalne działanie radnego, polegające na wykorzystaniu, w celu osiągnięcia zysku, mienia komunalnego gminy, w której radny uzyskał mandat, wyczerpywało dyspozycję art. 24f ustawy o samorządzie gminnym, skutkując wygaśnięciem mandatu. Uwzględniając bowiem definicję działalności gospodarczej zawartą w art. 2 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, przyjąć należy, że elementami koniecznymi dla uznania danej aktywności zarobkowej za działalność gospodarczą jest to, że ma ona charakter zorganizowany i ciągły. Tym samym, to nie kryterium podmiotowe decyduje o uznaniu określonej aktywności zarobkowej za działalność gospodarczą, ale jej przedmiot i charakter. Wobec takich kryteriów trudno uznać, by zorganizowanie przez Stowarzyszenie, którego Prezesem jest radny, jednodniowej uroczystości w czasie której sprzedawany był alkohol, stanowiło o wykonywaniu przez radnego działalności gospodarczej, czy też by radny taką działalnością zarządzał, bądź był przedstawicielem lub pełnomocnikiem w prowadzeniu takiej działalności. Powyższego nie zmienia okoliczność, że również w dwóch kolejnych dniach działalność tę prowadzono. Biorąc zatem pod uwagę incydentalność tego wydarzenia, jego specyfikę oraz brak ciągłości w jego organizowaniu, należało uznać, że zasadnie przyjął Sąd I instancji, iż w warunkach tej konkretnej sprawy nie zaszły okoliczności skutkujące koniecznością wygaśnięcia mandatu radnego” (tak: wyrok NSA z dnia 27 czerwca 2013 r., sygn. II OSK 1194/13).

ZAKAZ ZASIADANIA W ORGANACH SPÓŁEK KOMUNALNYCH

Szczególnego rodzaju zakazem prowadzenia określonej działalności jest uregulowany w art. 24f ust. 2 u.s.g. zakaz zasiadania przez radnych, ich małżonków oraz osób pozostających z radnymi we wspólnym pożyciu w organach spółek komunalnych. Jak stanowi w tym zakresie przywołany przepis, wspomniane osoby nie mogą być członkami władz zarządzających lub kontrolnych i rewizyjnych ani pełnomocnikami spółek handlowych z udziałem gminnych osób prawnych lub przedsiębiorców, w których uczestniczą takie osoby. Wybór lub powołanie tych osób na te funkcje są z mocy prawa nieważne.
Jeżeli jednak wybór lub powołanie, o których mowa powyżej, nastąpiły przed rozpoczęciem wykonywania mandatu radnego, ww. osoby są obowiązane zrzec się stanowiska lub funkcji w terminie trzech miesięcy od dnia złożenia ślubowania przez radnego. W razie niezrzeczenia się stanowiska lub funkcji, osoba taka traci je z mocy prawa po upływie wspomnianego trzymiesięcznego terminu.
W odniesieniu do powyższego przepisu zauważyć należy, że w wyroku z dnia 13 lipca 2004 r. (sygn. K 20/03) Trybunał Konstytucyjny uznał za niezgodny z Konstytucją przepis art. 24f ust. 4 ustawy o samorządzie gminnym, w części, w jakiej dotyczy małżonków osób wymienionych w art. 24f ust. 2 ustawy. Orzeczenie TK oznacza, że małżonek radnego lub innej osoby wymienionej w art. 24f ust. 3 ustawy, który przed rozpoczęciem wykonywania funkcji przez radnego (lub innej osoby wymienionej w art. 24f ust. 3) został członkiem władz zarządzających, kontrolnych lub rewizyjnych albo pełnomocnikiem spółki handlowej z udziałem gminnych osób prawnych lub przedsiębiorców, w których uczestniczą takie osoby, nie traci zajmowanego stanowiska.

ZAKAZ POSIADANIA ZNACZNYCH UDZIAŁÓW/AKCJI W SPÓŁKACH KOMUNALNYCH

Ustawodawca przewidział na gruncie u.s.g. również sytuację, w której osoba obejmująca mandat radnego posiada udziały lub akcje w spółkach komunalnych. W tym zakresie przepis art. 24f ust. 5 u.s.g. stanowi, że radni nie mogą posiadać pakietu większego niż 10% udziałów lub akcji w spółkach prawa handlowego z udziałem gminnych osób prawnych lub przedsiębiorców, w których uczestniczą takie osoby. Udziały lub akcje przekraczające ten pakiet powinny być zbyte przez radnego przed pierwszą sesją rady gminy, a w razie niezbycia ich, nie uczestniczą one przez okres sprawowania mandatu i dwóch lat po jego wygaśnięciu w wykonywaniu przysługujących im uprawnień (prawa głosu, prawa do dywidendy, prawa do podziału majątku, prawa poboru).
Ograniczenie możliwości najmu/kupna lokali mieszkalnych stanowiących zasób gminy
Jednym z najnowszych przepisów wprowadzających określone ograniczenie w stosunku do radnych (tu warto podkreślić, że wyłącznie w odniesieniu do radnych gminy) jest przepis art. 24fa u.s.g.

Stanowi on, że m.in. radny, małżonkowie radnych oraz osoby pozostające we wspólnym pożyciu z radnymi nie mogą:

• zawierać umów najmu lokali mieszkalnych stanowiących mieszkaniowy zasób gminy, w której wójt lub zastępca wójta pełni funkcję lub radny uzyskał mandat, ani umów najmu lokali mieszkalnych utworzonych w wyniku realizacji przedsięwzięcia inwestycyjno-budowlanego przez społeczną inicjatywę mieszkaniową, o której mowa w art. 23 ustawy z dnia 26 października 1995 r. o społecznych formach rozwoju mieszkalnictwa (Dz.U. z 2023 r. poz. 790 z późn. zm.), w której gmina dysponuje ponad 50% głosów na zgromadzeniu wspólników lub na walnym zgromadzeniu;
• nabywać własności lokali mieszkalnych stanowiących mieszkaniowy zasób gminy, w której wójt lub zastępca wójta pełni funkcję lub radny uzyskał mandat, ani własności lokali mieszkalnych utworzonych w wyniku realizacji przedsięwzięcia inwestycyjno-budowlanego przez społeczną inicjatywę mieszkaniową, będącą samorządową osobą prawną.

Ustawodawca zdecydował jednak, że w przypadku umowy najmu, zawieranej w związku z umową partycypacji w kosztach budowy lokalu mieszkalnego, o której mowa w art. 29a ustawy z dnia 26 października 1995 r. o społecznych formach rozwoju mieszkalnictwa, zawartą przed dniem uzyskania mandatu radnego, nie stosuje się ww. pkt 1.

PODSUMOWANIE

Wprowadzone przez ustawodawcę w stosunku do radnych ograniczenia w głównej mierze mają charakter antykorupcyjny. I choć część z nich może być negatywnie oceniana, zwłaszcza przez pryzmat sankcji, jaka grozi za naruszenie tych ograniczeń, radni muszą mieć na uwadze bardzo restrykcyjne orzecznictwo sądów administracyjnych, będące konsekwencją wygaszania ich mandatów, głównie przez rady gmin, w trybie art. 383 Kodeksu wyborczego.

Mateusz Karciarz
prawnik w Kancelarii Radców Prawnych
Zygmunt Jerzmanowski i Wspólnicy
sp.k. w Poznaniu

SPIS TREŚCI

Rada gminy/miasta nie może bez zgody wójta/burmistrza wprowadzać zmian w budżecie

ROZSTRZYGNIĘCIA NADZORCZE RIO - SAS 3 / 2024

Uchwała Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Olsztynie z dnia 23 sierpnia 2023 r., nr 0102-316/23

Inicjatywa w sprawie sporządzenia projektu uchwały budżetowej i jej zmiany należy wyłącznie do zarządu jednostki samorządu terytorialnego. Bez zgody zarządu organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego nie może wprowadzić w projekcie uchwały budżetowej zmian, powodujących zmniejszenie dochodów lub zwiększenie wydatków i jednocześnie zwiększenie deficytu budżetu jednostki samorządu terytorialnego.

Tak wynika z uchwały Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Olsztynie, stwierdzającej nieważność uchwały rady miejskiej w sprawie zmiany budżetu gminy na rok 2023. Przedmiotowa uchwała wpłynęła do Regionalnej Izby Obrachunkowej w Olsztynie, celem zbadania jej postanowień pod względem zgodności z prawem. Kolegium Izby wskazało, iż w uchwale w sprawie zmiany budżetu gminy na rok 2023 rada miejska wprowadziła następujące zmiany:

• zmniejszyła wydatki inwestycyjne o kwotę
• 449 565,00 zł, bez inicjatywy uchwałodawczej i bez zgody organu wykonawczego;
• wprowadziła zmiany w złączniku „Przychody i rozchody budżetu gminy na rok 2023”, ustalając wydatki w wysokości 72 125 636,87 zł, wydatki majątkowe w wysokości 13 789 198,51 zł, deficyt w wysokości 9 853 992,81 zł, tj. po pomniejszeniu o kwotę 449 565,00 zł, bez inicjatywy uchwałodawczej i bez zgody organu wykonawczego;
• ustaliła wydatki budżetu gminy w wysokości
• 72 125 636,87 zł, zgodnie z załącznikiem nr 2, z tego, w tirecie drugim, wydatki majątkowe w wysokości 13 789 198,51 zł, bez inicjatywy uchwałodawczej i bez zgody organu wykonawczego.

Kolegium Izby stwierdzając, że wprowadzone przez radę miejską w § 1 pkt 2, § 1 pkt 3, § 1 pkt 4 i § 2
pkt 2, zmiany nie były objęte inicjatywą uchwałodawczą burmistrza i na te zmiany burmistrz nie wyraził zgody, co w sposób istotny narusza art. 240 ust. 2 w zw. z art. 233 pkt 3 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych. Ponieważ rada gminy, pomimo wezwania, ww. naruszeń nie usunęła, to Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Olsztynie stwierdziło nieważność uchwały rady miejskiej w sprawie zmian w budżecie gminy na 2023 r.

SPIS TREŚCI

Radny nie może zarządzać firmą, świadczącą odpłatne usługi dla gminy

ROZSTRZYGNIĘCIA NADZORCZE WOJEWODÓW - SAS 3 / 2024

Zarządzenie zastępcze Wojewody Podlaskiego z dnia 21 czerwca 2023 r., nr NK-II.4102.1.2023.AB

Radni nie mogą prowadzić działalności gospodarczej na własny rachunek lub wspólnie z innymi osobami, z wykorzystaniem mienia komunalnego gminy, w której radny uzyskał mandat, a także zarządzać taką działalnością lub być przedstawicielem czy pełnomocnikiem w prowadzeniu takiej działalności.

Tak wynika z przepisów ustawy o samorządzie gminnym, a zwrócił na to uwagę Wojewoda Podlaski, wydając zarządzenie zastępcze stwierdzające, że mandat radnego rady miasta (…) wygasł z powodu naruszenia przez tego radnego art. 24f ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym, poprzez naruszenie ustawowego zakazu łączenia mandatu radnego z prowadzeniem działalności gospodarczej z wykorzystaniem mienia gminy, w której radny uzyskał mandat.
W stanie faktycznym, w którym Wojewoda Podlaski wydał swoje zarządzenie, radny, którego to zarządzenie dotyczyło, był członkiem zarządu spółki z o.o., a więc był osobą „zarządzającą działalnością gospodarczą” w rozumieniu art. 24f ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym. Spółka ta, na podstawie zawartych z miastem umów, dostarczała węgiel do obiektów stanowiących własność miasta w sezonach grzewczych 2020/2021 i 2022/2023, w zamian za wynagrodzenie. Zapłatę wynagrodzenia potwierdzają faktury oraz przelewy.
Mieniem komunalnym jest własność i inne prawa majątkowe należące do poszczególnych gmin i ich związków oraz mienie innych gminnych osób prawnych, w tym przedsiębiorstw (art. 43 ustawy o samorządzie gminnym). Jak wynika z orzecznictwa sądów administracyjnych (por. wyrok NSA w Warszawie z dnia 12 stycznia 2000 r., sygn. akt I SA 208/99) „mienie jako instytucja prawa cywilnego to pojęcie zbiorcze, określające ogół podmiotowych praw majątkowych. Całe mienie komunalne jest ujmowane jednorodnie w tym znaczeniu, jako mienie w rozumieniu prawa cywilnego, a w szczególności w rozumieniu art. 44 kodeksu cywilnego. Generalnie należy stwierdzić, że mienie komunalne obejmuje aktywa, a nie pasywa. Wynika to z definicji mienia zawartej w cyt. art. 44 k.c., w odniesieniu do ogólnego pojęcia mienia, jak i w art. 43 ustawy o samorządzie gminnym – w odniesieniu do mienia komunalnego. Wynika z powyższego, że mienie to całokształt praw majątkowych przysługujących określonemu podmiotowi.”. Z tego zaś wynika, że mieniem są także prawa majątkowe, których wartość może być wyrażona w pieniądzu. Nie chodzi zatem tylko o nieruchomości gminne, ale cały zespół praw majątkowych, w tym środki pieniężne. W ujęciu rachunkowym środki finansowe stanowią aktywa pieniężne, są zatem składnikiem majątku danej jednostki.
W konsekwencji powyższych ustaleń Wojewoda Podlaski stwierdził, że wypłacone za usługę wynagrodzenie jest ekwiwalentem świadczenia wykonanego na rzecz gminy, a zatem jest realizacją należności, pochodzącej z praw majątkowych gminy, wyrażonej w pieniądzu. „Reasumując, usługodawca realizujący świadczenie w ramach działalności gospodarczej, przez sam fakt pobrania wynagrodzenia ze środków budżetowych gminy – korzysta z mienia gminnego.” – czytamy w uzasadnieniu zarządzenia Wojewody Podlaskiego, stwierdzającego, że mandat radnego miasta wygasł z powodu naruszenia art. 24f ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym.

SPIS TREŚCI

Energetyka odnawialna szansą na stabilne przychody samorządów gminnych i właścicieli gruntów

ENERGIA I TECHNOLOGIE - SAS 3 / 2024

Rozmowa z Tomaszem Kiełbem, liderem zespołu ds. nieruchomości w firmie Sevivon

Dzierżawa gruntów pod OZE może być bezobsługowym sposobem
na zwiększenie rentowności ziemi. Ile można na tym zarobić?

– Oferty są sporządzane indywidualnie, zawsze zachęcam więc rolników do kontaktu z ekspertami Sevivon, by poznać naszą propozycję i móc świadomie wybrać. W przypadku turbiny wiatrowej roczny czynsz, który przy większych działkach uwzględnia też udział w przychodach ze sprzedaży energii, może jednak znacząco przekroczyć 100 000 zł za wiatrak. W przypadku farm fotowoltaicznych po wybudowaniu farmy można liczyć na 14000-18000 zł rocznie za 1 ha. W pierwszej kolejności trzeba sprawdzić potencjał inwestycyjny gruntu. Taka ocena nie wiąże się z żadnymi zobowiązaniami, ale bez niej w Sevivon nie składamy żadnych deklaracji. Warto z dużą ostrożnością podchodzić do osób i firm, które bez zweryfikowania nieruchomości obiecują złote góry. Stawki różnią się w zależności  chociażby od cech działki, od tego, jak wietrzny czy słoneczny jest dany region, jak blisko znajduje się sieć, do której można wyprowadzić energię. Oczywiście, im większy teren, tym bardziej opłacalne staje się inwestowanie w projekt położony dalej od miejsca przyłączenia sieci.

Mówimy na razie o zyskach dla właścicieli gruntów
– ale czy gminy także mogą skorzystać na inwestycjach OZE?

– Oczywistą korzyścią są wpływy podatkowe, przy nowoczesnych turbinach 7 MW przekraczające nawet 150 000 zł rocznie. Ale równie ważna jest stabilność przychodów: kilku- czy nawet 10-procentowy udział w budżecie gminy co roku, przez kilka dekad funkcjonowania farmy wiatrowej czy fotowoltaicznej. To środki na dodatkowe inicjatywy infrastrukturalne, kulturalne czy z dziedziny opieki społecznej. Obecność instalacji OZE to także ważny dla potencjalnych inwestorów sygnał o probiznesowym nastawieniu władz i mieszkańców gminy. Trzeba też pamiętać, że niebawem pojawią się rozporządzenia, które uregulują kwestie dotyczące indywidualnych prosumentów wirtualnych, mieszkańców gmin, gdzie powstają instalacje, którzy mają prawo do zakupu tańszej energii z lokalnej produkcji OZE – kolejnym krokiem będzie zapewne rozszerzanie tych korzyści na poziom całej gminy i zarządzanych przez nią instytucji. Nie zapominajmy o pobocznych, a jednak bardzo odczuwalnych efektach: inwestor OZE, budując i utrzymując elektrownię, musi także zadbać o odpowiedni standard dróg w okolicy. Korzystają na tym wszyscy.

Czy dzierżawa pod OZE oznacza zaprzestanie tam gospodarki rolnej?

– Jest tak oczywiście na farmach fotowoltaicznych, ale tam chodzi o gleby klasy IV lub gorsze. Wokół turbin wiatrowych można natomiast w dalszym ciągu prowadzić produkcję, co jest dodatkową korzyścią z dzierżawy gruntów pod tego typu OZE. Choć pod jedną turbinę płacimy czynsz za większy teren, realnie wyłączony z produkcji obszar zwykle nie przekracza 1 ha.
Rolnicy zaczynają obawiać się tzw. flipperów OZE, którzy wydzierżawiają grunty, a później z zyskiem oferują je firmom realizującym inwestycje OZE.
– W terenie pracuje dużo firm i osób, które skłaniają rolnika do podpisania niekorzystnej umowy dzierżawy i potem zamiast rozwijać inwestycję, szukają kupca. Wielu rolników i gmin ma dziś zablokowane setki hektarów na lata. Kary umowne skutecznie wiążą im ręce. W wielu takich projektach pomogliśmy właścicielom i dziś kończymy procedury, które umożliwią rozpoczęcie budowy. Tylko w Polsce wybudowaliśmy projekty na setki megawatów. Nasze farmy działają, generując czystą i tanią energię oraz dochód dla właścicieli gruntów i mieszkańców gmin.

Po czym poznać rzetelnego partnera OZE?

– Nie ufajmy tym, którzy deklarują błyskawiczną realizację, atrakcyjne stawki znacząco odbiegające od średniej rynkowej, nierealną na danym terenie liczbę turbin wiatrowych lub zlokalizowanie ich w miejscach, które wykluczają przepisy. Przy wiązaniu się umowami na 30 lat naprawdę warto wszystko gruntownie zweryfikować, żeby potem boleśnie się nie rozczarować. Sprawdźmy dokładnie firmę: jakie projekty skończyła, jak długo istnieje, czy zatrudnia wykwalifikowany zespół. Umówmy się na rozmowę z zarządem. Tu potrzeba zasobnej firmy, która ma doświadczonych ekspertów, w tym od środowiska, urbanistów, elektryków. A przede wszystkim uważnie czytajmy umowy.

Dziękujemy za rozmowę!

SPIS TREŚCI

Dostęp radnego do informacji publicznej

ANALIZY | KOMENTARZE - SAS 3 / 2024

Ważnym narzędziem pozwalającym radnemu na pozyskanie przydatnych do sprawowania mandatu danych jest dostęp do informacji publicznej. Pomimo, że radny może być traktowany w pewnym zakresie jako przedstawiciel organu administracji publicznej, to orzecznictwo uznaje jego legitymację do inicjowania wnioskowego dostępu do informacji publicznej.

TRYBY DOSTĘPU DO INFORMACJI

Ustawa z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (dalej: u.d.i.p.) przewiduje dwa tryby dostępu do informacji publicznej: wnioskowy i bezwnioskowy (proaktywny). Ten drugi tryb zakłada udostępnianie pewnych informacji w sposób umożliwiający do nich dostęp w dowolnym momencie, poprzez wgląd do danych znajdujących się w systemie teleinformatycznym (zamieszczonych w biuletynie informacji publicznej lub w portalu danych). Koniecznym elementem trybu wnioskowego jest zainicjowanie postępowania o dostęp do informacji publicznej, poprzez złożenie wniosku dostępowego. Choć ustawa bardzo ogólnie wskazuje na podmiot będący wnioskodawcą, to nie określa żadnych wymogów formalnych odnoszących się do wniosku. Na tej podstawie orzecznictwo opowiada się za możliwością skutecznego złożenia wniosku także anonimowo, np. poprzez mail (por. wyrok NSA z 1 czerwca 2022 r. III OSK 5102/21). Potrzeba indentyfikacji wnioskodawcy pojawia się tylko w dwóch przypadkach. Po pierwsze, kiedy adresat wniosku zaczyna stosować przepisy ogólnego postępowania administracyjnego, ze względu na możliwość wydania decyzji odmawiającej udostępnienia informacji lub umarzającej postępowanie. Po drugie, w sytuacji nałożenia opłaty odpowiadającej dodatkowym kosztom udostępnienia (por. wyrok WSA w Lublinie z 22 kwietnia 2020 r., III SAB/Lu 22/20). Tryb wnioskowy dostępny jest zatem dla wszystkich zainteresowanych osób (podmiotów), które także mogą działać anonimowo.
Oprócz trybów wynikających z u.d.i.p. ustawodawca przewidział szczególne tryby, w ramach których ściśle określone podmioty, najczęściej ze względu na swoje kompetencje, piastowane funkcje lub rolę procesową w postępowaniu, mogą pozyskać pewne informacje. Jednym z nich jest możliwość uzyskania przez radnego w trybie art. 24 ust. 2 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym informacji i materiałów, wstępu do pomieszczeń, w których znajdują się te informacje i materiały, oraz wglądu w działalność urzędu gminy, a także spółek z udziałem gminy, spółek handlowych z udziałem gminnych osób prawnych, gminnych osób prawnych oraz zakładów, przedsiębiorstw i innych gminnych jednostek organizacyjnych. To niezwykle ważne uprawnienie radnego nie podlega jednak kognicji sądów administracyjnych, ponieważ radnemu nie przysługuje legitymacja do złożenia skargi na odmowę udostępnienia informacji, której domagał się w trybie przewidzianym w u.s.g. (por. wyrok WSA w Kielcach z 29 stycznia 2021 r., II SA/Ke 1068/20).

LEGITYMACJA CZYNNA RADNEGO

Początkowo kwestią wywołującą sprzeczne interpretacje była, możliwość skutecznego wystąpienia przez radnego, wybranego do organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego, z indywidualnym wnioskiem dostępowym. Co prawda, art. 2 ust. 1 u.d.i.p. wskazuje, że prawo dostępu do informacji publicznej przysługuje każdemu, to zwrot ten nie może być rozumiany dosłownie. Nie może w szczególności odnosić się do organów administracji publicznej, gdyż celem ustawy jest zapewnienie dostępu do informacji o stanie spraw publicznych, a nie umożliwienie organom administracji pozyskiwania informacji od innych podmiotów publicznych. Przepisy u.d.i.p. nie statuują narzędzia prawnego, które ma służyć organom administracji publicznej do wzajemnego przekazywania informacji (por. wyrok WSA w Krakowie z 6 marca 2014 r., II SA/Kr 132/14). Należy bowiem przypomnieć, że zgodnie z ugruntowanym stanowiskiem prawo do informacji publicznej służy przede wszystkim do realizacji oddolnej kontroli przez obywateli w stosunku do organów władzy publicznej. Stąd, co do zasady, możliwość skorzystania z tego prawa zarezerwowana jest dla podmiotów znajdujących się poza strukturą administracji publicznej. Natomiast orzecznictwo wskazuje, że regulacja u.d.i.p. oraz u.s.g. w zakresie uprawnień informacyjnych radnego nie pokrywają się zakresowo, a dodatkowo prawo dostępu do informacji publicznych wynikające u.d.i.p. odmiennie, niż uprawnienia radnych wynikających z u.s.g., podlega kontroli sądowej (por. wyrok NSA z 23 czerwca 2022 r., III OSK 4966/21). Ponieważ to do radnego należy wybór trybu, w jakim ubiega się o pozyskanie określonych informacji (por. wyrok WSA we Wrocławiu z 10 stycznia 2023 r., IV SA/Wr 276/23), to wskazanie, czy informacja ma zostać udostępniona w trybie u.d.i.p. czy u.s.g. powinno zostać zawarte już w treści wniosku. Dokonany przy okazji składania wniosku wybór należy traktować jako wiążący dla adresata wniosku. Choć przepisy obu ustaw – poza przypadkiem informacji publicznej przetworzonej – nie przewidują możliwości wezwania wnioskodawcy do złożenia stosownych wyjaśnień, czy wskazania zakresu wniosku, to należy uznać dopuszczalność wezwania radnego do określenia trybu, w jakim chce pozyskać informacje, jeśli tryb ten nie został wskazany we wniosku.

LEGITYMACJA BIERNA RADNEGO

W praktyce może również zdarzyć się sytuacja, w której to do radnego zostanie skierowany, np. przez mieszkańca gminy, wniosek o udostępnienie informacji publicznej odnoszącej się do sprawowania mandatu. W takim przypadku należy uznać, że radny nie jest podmiotem zobowiązanym do udostępniania informacji publicznej na wniosek. Można w tym zakresie zastosować analogię do sytuacji posła w zakresie braku obowiązku ustawowego rozpatrywania kierowanych do niego wniosków dostępowych. Ustawodawca w art. 4 u.d.i.p. zawarł otwarty katalog podmiotów zobowiązanych do udostępniania informacji publicznej, który został poprzedzony odwołaniem do wykonywania władzy publicznej lub wykonywania zadań publicznych. Działalność posła na Sejm RP, jako podmiotu niewchodzącego w skład administracji publicznej, nie podlega kognicji sądów administracyjnych. Stwierdzenie, iż poseł na Sejm RP wykonuje zadania publiczne, wymagałoby również ustawowego ich określenia (por. postanowienie NSA z 6 grudnia 2012 r., I OSK 2843/12).
Nie oznacza to, że sama działalność konkretnego radnego nie może być przedmiotem zainteresowania członków wspólnoty samorządowej, realizowanego przez składanie wniosków o dostęp do informacji publicznej. Adresatem tych wniosków może być jednak nie sam radny, lecz organ wykonawczy gminy, rada gminy, ewentualnie partia polityczna, do której radny przynależy. Podmioty te będą zobowiązane do udostępnienia posiadanych informacji dotyczących publicznej działalności radnego, np. pracy w komisjach, zgłaszanych wnioskach, udziału w głosowaniach itd., ponieważ tego typu informacje stanowią informację o sprawach publicznych w rozumieniu art. 1 ust. 1 u.d.i.p..

DOSTĘP DO INFORMACJI PUBLICZNEJ PRZETWORZONEJ

Status radnego może w praktyce ułatwiać pozyskanie tzw. informacji publicznej przetworzonej. Mianem tym określa się informację przygotowaną przez podmiot zobowiązany przy użyciu dodatkowych sił i środków, na podstawie posiadanych przez niego danych, w związku z żądaniem wnioskodawcy i na podstawie kryteriów przez niego wskazanych. Jest to zatem informacja, która zostanie przygotowana specjalnie dla wnioskodawcy wedle wskazanych przez niego kryteriów (por. wyrok WSA w Kielcach z 11 marca 2020 r., II SAB/Ke 73/19). Powyższa informacja określana jest jako informacja przetworzona w aspekcie jakościowym, ponieważ w wyniku czynności intelektualnych powstaje jakościowo nowa informacja z posiadanych przez adresata wniosku informacji prostych. Innym rodzajem informacji publicznej przetworzonej jest informacja przetworzona w aspekcie technicznym ilościowym, z której udostępnieniem wiąże się np. konieczność pracochłonnej anonimizacji, choć w efekcie tych czynności nie powstaje informacja jakościowo nowa (por. wyrok NSA z 12 października 2022 r., III OSK 5322/21). W obu przypadkach, tj. zarówno w odniesieniu do informacji przetworzonej w aspekcie jakościowym, jak również technicznym i ilościowym, ustawodawca w art. 3 ust. 1 pkt 1 u.d.i.p. uzależnia udostępnienie tego typu informacji od istnienia szczególnie uzasadnionego interesu publicznego. Wnioskodawca w związku z powyższym wymogiem powinien uprawdopodobnić, że uzyskana informacja publiczna zostanie wykorzystana ponownie dla dobra ogółu, przynosząc mu korzyść przewyższającą wydatki związane z uprzednim jej wytworzeniem lub opracowaniem. Korzyści te mogą polegać np. na poprawie funkcjonowania aparatu państwa czy racjonalizacji wydatków publicznych, przez wzmocnienie kontroli ich wydatkowania (por. wyrok NSA z 31 stycznia 2023 r., III OSK 6669/21). Jednocześnie wnioskodawca powinien uprawdopodobnić, że jest w stanie realnie wykorzystać pozyskaną informację dla dobra ogółu. Uznaje się, że nie każdy wnioskodawca, pomimo intencji takiego wykorzystania informacji, będzie mógł wykorzystać informację przetworzoną. Za podmiot o takich cechach niewątpliwie można uznać: posła, senatora, radnego, a także inne podmioty, które są w stanie wykazać swoje indywidualne, realne i konkretne możliwości wykorzystania dla dobra ogółu informacji publicznej, której przygotowania się domagają, w sytuacji gdy np. występują w określonych procesowych rolach uczestników postępowań dotyczących tworzenia lub kontrolowania aktów normatywnych (por. wyrok NSA z 28 stycznia 2022 r., III OSK 5090/21). W sposób szczególny orzecznictwo taktuje radnego jako osobę posiadającą możliwość wykorzystania pozyskanej informacji przetworzonej, co jest konsekwencją członkostwa w radzie gminy, która pełni ustrojową rolę organu uchwałodawczego i kontrolnego w gminie. Pozyskanie danych w trybie ustawy o dostępie do informacji publicznej może uruchomić sformalizowane i bardziej szczegółowe kontrole działalności i finasowania gminnych instytucji kultury, przeprowadzane poza planowanymi działaniami kontrolnymi (por. wyrok NSA z 31 stycznia 2023 r., III OSK 6669/21). Pewne znaczenie dla uznania istnienia szczególnie uzasadnionego interesu publicznego, przemawiającego za udostępnieniem informacji publicznej przetworzonej, może mieć również powołanie się przez radnego na fakt wpływania do niego ciągłych pytań ze strony członków wspólnoty samorządowej, które spowodowały konieczność wystąpienia z wnioskiem dostępowym (por. wyrok WSA w Olsztynie z 6 września 2011 r., II SA/Ol 435/11).

dr Kazimierz Pawlik
radca prawny

PODSTAWA PRAWNA:
– Ustawa z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz.U. z 2022 r. poz. 902 z późn. zm.)
– Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. z 2024 r. poz. 609 z późn. zm.)

SPIS TREŚCI