Nazwa ulicy nie może propagować ustroju totalitarnego
FUNKCJONOWANIE SAMORZĄDU - SAS 6 / 2024
Nazwy jednostek organizacyjnych, jednostek pomocniczych gminy, budowli, obiektów i urządzeń użyteczności publicznej, w tym dróg, ulic, mostów i placów, nadawane przez jednostki samorządu terytorialnego, nie mogą upamiętniać osób, organizacji, wydarzeń lub dat symbolizujących komunizm lub inny ustrój totalitarny, ani w inny sposób takiego ustroju propagować. Za propagujące komunizm uważa się także nazwy odwołujące się do osób, organizacji, wydarzeń lub dat, symbolizujących represyjny, autorytarny i niesuwerenny system władzy w Polsce w latach 1944-1989.
Tak wynika z rozstrzygnięcia nadzorczego Wojewody Podlaskiego z dnia 31 lipca 2024 r., który rozstrzygnięciem nadzorczym stwierdził nieważność uchwały rady miejskiej w sprawie nadania nazwy ulicy. Badaną uchwałą jedna z miejskich ulic otrzymała nazwę Dominika Jastrzębskiego. W trakcie badania uchwały – i zgodnie z opisaną w ustawie z dnia 1 kwietnia 2016 r. o zakazie propagowania komunizmu lub innego ustroju totalitarnego przez nazwy budowli, obiektów i urządzeń użyteczności publicznej (dalej: u.z.p.k.t.) procedurą – wojewoda zasięgnął na temat nazwy ulicy opinii Instytutu Pamięci Narodowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu Oddział w Białymstoku. W otrzymanej opinii IPN wyraził stanowisko, że nazwa ta jest niezgodna z art. 1 u.z.p.k.t., ponieważ wybrany patron symbolizuje komunizm.
Na potwierdzenie tej tezy IPN w swoim stanowisku przytoczył stosowne fragmenty życiorysu Dominika Jastrzębskiego (m.in. działalność w strukturach kierowniczych PZPR; prawomocne wyroki skazujące za udział w nielegalnym imporcie alkoholu na przełomie lat 80. i 90. XX wieku). Posiłkując się ww. opinią IPN wojewoda podlaski uchylił uchwałę rady miejskiej, wskazując w uzasadnieniu m.in., że „nadana uchwała nr II/13/24 Rady Miejskiej w (…) z dnia 17 maja 2024 r. w sprawie nadania nazwy ulicy – nazwa: ulica Dominika Jastrzębskiego stanowi naruszenie art. 1 ustawy, gdyż upamiętnia osobę, której życiorys wyraźnie wskazuje, że należy ją uznać za osobę propagującą komunizm w rozumieniu przepisów tej ustawy”.
Na potwierdzenie swojego stanowiska wojewoda podlaski przywołał m.in. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 7 września 2021 r., sygn. akt III OSK 2260/21, w którego uzasadnieniu sąd stwierdził m.in.: „Propagowanie komunizmu nie wymaga zaś symbolicznego związku nazwy z komunizmem. Ustawa kategoryzuje i stopniuje tym samym osoby, organizacje, wydarzenia lub daty ze względu na ich związek z represyjnym, autorytarnym i niesuwerennym systemem władzy w Polsce w latach 1944-1989. Prowadzi to do wniosku, że osoba, która propaguje komunizm nie musi być powszechnie znanym znakiem i uosobieniem idei i praktyki komunizmu. Osoba taka musiała jednak w aspekcie publicznym swojego życia zajmować się rozpowszechnianiem, czy szerzeniem komunizmu, lub innego ustroju totalitarnego. Kierując się ratio legis ustawy należy przyjąć, że symbolizowanie i propagowanie w odniesieniu do osób wiązać należy z osobami publicznymi, odgrywającymi naczelną rolę w państwie komunistycznym w przypadku przesłanki symbolizowania lub istotną rolę w tworzeniu, trwaniu, upowszechnianiu i funkcjonowaniu idei tego państwa, czy ustroju totalitarnego w przypadku przesłanki propagowania.”
Jakub Gortyński
prawnik, ekspert w tematyce samorządu terytorialnego
PODSTAWA PRAWNA:
– Rozstrzygnięcie nadzorcze Wojewody Podlaskiego z dnia 31 lipca 2024 r. nr NK-II.4131.143.2024.AJ
– Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 7 września 2021 r., sygn. akt III OSK 2260/21
