ELENA daje wsparcie
ENERGIA I KLIMAT - BIULETYN SAMORZĄDOWCA - 4 / 2024
W roku 2022 Europejski Bank Inwestycyjny zaangażował w projekty inwestycyjne na terenie Polski kwotę 1 mld euro, rok później było to już 5,1 mld. Finansowanie transformacji energetycznej wzrosło o 80% w stosunku do 2022 roku i wyniosło 1,78 mld euro.
W ramach programu Horyzont 2020 z inicjatywy EBI powołana została kilka lat temu inicjatywa ELENA, czyli program wsparcia podmiotów publicznych i prywatnych w ramach transformacji energetycznej. Czym jest ELENA? To dosłownie European Local ENergy Assistance, czyli europejski instrument wsparcia dla energetyki na poziomie lokalnym. ELENA umożliwia wsparcie finansowe na przygotowanie dokumentacji technicznej projektów z zakresu inwestycji w OZE, wspierania efektywności energetycznej, oświetlenia ulicznego, systemów ogrzewania miejskiego, poprawiania efektywności energetycznej budynków (publicznych i mieszkalnych), oraz rozwijania innowacyjnych rozwiązań w obszarze transportu publicznego w miastach. Najwięcej projektów finansowanych przez EBI w ramach instrumentu ELENA realizowanych jest w Polsce i w Hiszpanii (po 12), następnie w Wielkiej Brytanii i we Francji (po 10). Jak się szacuje, w latach 2023-2032 łączna kwota funduszy europejskich na zieloną transformację w Polsce ma wynieść ok. 114 mld zł. Środki przyznane w ramach programu ELENA można zatem przeznaczyć – i taki jest jego główny cel – na przygotowanie projektów inwestycyjnych w ramach transformacji energetycznej. Dla skuteczności tego całego działania decydujące znaczenie ma poprawa efektywności energetycznej. ELENA to doskonałe narzędzie wsparcia w tym zakresie dla instytucji centralnych, ale także miast i regionów, podmiotów z branży energetycznej oraz partnerów finansowych.
Bankiem zaangażowanym w realizację inicjatywy ELENA jest BOŚ Bank. Realizuje on projekt „BOŚ Bank na rzecz zwiększenia efektywności energetycznej” w ramach grantu Europejskiego Banku Inwestycyjnego. – W Polsce istnieje 12 projektów ELENA, ale potrzeby w dziedzinie finansowania efektywności energetycznej są dużo większe, dlatego jesteśmy gotowi zwiększyć nasze wsparcie finansowe – to ubiegłoroczna deklaracja prof. Teresy Czerwińskiej, wiceprezes Europejskiego Banku Inwestycyjnego (EBI). Spośród owych dwunastu projektów dwa realizowane są w północnej części kraju (Gdańsk i Bydgoszcz), trzy w południowej (Kraków, Sosnowiec i Katowice) i osiem na Mazowszu.
W listopadzie 2022 roku Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia podpisała z Europejskim Bankiem Inwestycyjnym umowę na realizację, w ramach inicjatywy ELENA, programu mającego na celu przygotowanie dokumentacji pod przyszłe inwestycje dla poprawy efektywności energetycznej w 174 wielorodzinnych budynkach komunalnych. Założony efekt działania ma przynieść m.in. redukcję emisji CO2 co najmniej o 30% w stosunku do stanu wyjściowego. Liderem przedsięwzięcia jest metropolia, a w projekcie uczestniczy 16 gmin, które otrzymają niezbędne wsparcie doradcze w zakresie wykonania dokumentów technicznych oraz pomoc podczas przygotowania wniosków o środki finansowania realizacji planowanych inwestycji. Szacowana wartość przygotowywanej dokumentacji w ramach projektu ma wynieść
ok. 10 mln zł, w tym zakładana dotacja EBI to 9 mln zł.
ELENA NA MAZOWSZU
Wśród dwunastu polskich projektów finansowanych przez EBI w ramach ELENY osiem jest realizowanych na Mazowszu, z których sześć w Warszawie. Pozostałe dwa to: „Fala renowacji Mazowsza – poprawa efektywności energetycznej i integracja odnawialnych źródeł energii w budynkach użyteczności publicznej w województwie mazowieckim – Mazovia4EEWave” (Mazowiecka Agencja Energetyczna) i „Lepszy klimat dla Piastowa – miasta zrównoważonego rozwoju 2030” (Miasto Piastów).
Dogodne warunki wsparcia finansowego (koszt sporządzenia dokumentacji technicznej w 90% pokrywa się ze środków pochodzących z inicjatywy ELENA, a jedynie w 10% ze źródeł własnych samorządu) i jednocześnie potrzeba opracowania projektów inwestycyjnych skłoniły władze samorządowe Piastowa do zainteresowania się możliwością skorzystania ze środków finansowych ELENY (bardzo często brakuje w samorządzie środków finansowych właśnie na przygotowanie dokumentacji). Ostatecznie w ramach projektu „Lepszy klimat dla Piastowa – miasta zrównoważonego rozwoju 2030”, który jest przedmiotem umowy zawartej w ramach inicjatywy ELENA, określone zostały cztery kierunki działania, dla których mają zostać opracowane projekty techniczne: rozbudowa instalacji ciepłowniczej dla wykorzystania źródła energii geotermalnej, kompleksowa wymiana oświetlenia ulicznego, termomodernizacja 22 budynków użyteczności publicznej oraz monitorowanie energii w mieście i inteligentne sieci. Umowa została podpisana przez Miasto Piastów i Europejski Bank Inwestycyjny 18 stycznia 2023 roku. Wartość projektu to 1 355 000 euro, z czego wysokość dofinansowania w ramach inicjatywy ELENA wynosi 1 219 500 euro. Realizacja projektu „Lepszy klimat dla Piastowa – miasta zrównoważonego rozwoju 2030” ze wsparciem finansowania ELENA to dla tego niewielkiego miasta niewątpliwie ogromna szansa na kolejne ważne inwestycje w zakresie efektywności energetycznej.
Mazowiecka Agencja Energetyczna w ramach inicjatywy ELENA rozpoczęła 1 kwietnia 2023 roku projekt pt. „Fala renowacji Mazowsza – poprawa efektywności energetycznej i integracja odnawialnych źródeł energii w budynkach użyteczności publicznej w województwie mazowieckim – Mazovia4EEWave” finansowany z programu Horyzont 2020. W swoim zakresie projekt obejmuje przygotowanie pełnej dokumentacji projektowej dla inwestycji obejmującej poprawę efektywności energetycznej i integracji OZE w 100 budynkach użyteczności publicznej na terenie województwa mazowieckiego.
Beneficjentem końcowym instrumentu będą jednostki samorządu terytorialnego i inne jednostki sektora finansów publicznych. Wartość projektu to 1 925 000 euro, w tym dofinansowanie w ramach instrumentu ELENA wynosi 1 732 500 euro.
W ramach realizacji projektu, a także planowanego uruchomienia środków na sfinansowanie realizacji inwestycji, MAE zrealizowała już pierwszy nabór wniosków o przyznanie grantu na Pomoc Techniczną w trybie „zaprojektuj i wybuduj”.
Zakres usług realizowanych w ramach Pomocy Technicznej ustalany jest indywidualnie dla każdej inwestycji, z uwzględnieniem jej charakteru i indywidualnych właściwości. Pomoc Techniczna w modelu „zaprojektuj i wybuduj” może objąć:
- sporządzenie audytu energetycznego budynku lub budynków użyteczności publicznej, będących przedmiotem inwestycji;
- sporządzenie analizy finansowej inwestycji, z uwzględnieniem potencjalnych źródeł jej finansowania;
- opracowanie programu funkcjonalno-użytkowego dla planowanej inwestycji;
- opracowanie studium wykonalności inwestycji;
- opracowanie dokumentacji aplikacyjnej, w tym analizy finansowej (modelu finansowego), inwentaryzacji środowiskowej, opinii ornitologicznej itp. – dotyczy sytuacji, w której dla wykonania inwestycji beneficjent będzie aplikował o finansowanie zewnętrzne;
- opracowanie dokumentacji przetargowej na wybór wykonawcy inwestycji.
OPINIA:
Mazowiecka Agencja Energetyczna jest jedynym podmiotem spoza sektora finansów, który podjął się w Polsce wdrożenia instrumentu Europejskiego Banku Inwestycyjnego, jakim jest ELENA. Celem Agencji było umożliwienie jednostkom samorządowym z Mazowsza rozpoczęcia działań projektowych w obszarze efektywności energetycznej. ELENA to program pomocy technicznej, który wspiera inwestorów w pokryciu kosztów (90%) związanych z badaniami rynku, biznesplanami, audytami energetycznymi i wszelką dokumentacją niezbędną do realizacji projektów energetycznych.
ELENA została uruchomiona, aby pomóc państwom członkowskim w osiągnięciu celów klimatycznych na rok 2030, dla których priorytetem musi być efektywność energetyczna. Dobrze przygotowane projekty mogą sprawić, że gminy zainwestują w kluczowy rozwój infrastruktury, takiej jak: oświetlenie publiczne, zrównoważony transport, energia odnawialna. W przypadku MAE celem jest opracowanie dokumentacji poprawiającej efektywność energetyczną w 100 budynkach użyteczności publicznej. Otwarty obecnie nabór projektów potrwa do końca miesiąca, ale już na tym etapie widać, że złożone dotychczas wnioski w pełni wypełniają cele postawione przez EBI. Stad inicjatywa Agencji, żeby wydłużyć realizacje projektu ELENA o dodatkowe 12 miesięcy, dając możliwość skorzystania z pomocy technicznej jak największej liczbie samorządów.
Bartosz Dubiński
Prezes Zarządu MAE Sp. z o.o.
